БежтӀасезул мацӀ

БежтӀасезул мацӀ
БежтӀасезул мацӀ
бежкьӀалас миц ; bežƛʼalas mic / beƶⱡʼalas mic
Абулеб куц	[ˈbeʒt͡ɬʼɑlɑs mit͡s]
Территория	Хьондасеб Кавказ
Регион	Дагъистан
Этниклъи	БежтӀал
КӀалъалел	6,800 (2006–2010)
МацӀазул хъизан	Хьондакавказияб ЦӀунтӀияб БежтӀа–Гьунзи–Хъварши БежтӀасезул мацӀ; ; ;
МацӀалъул кодал
ISO 639-3	kap
Glottolog	bezh1248
ELP	Bezhta
	Гьанир руго ИФАлъул фонетикиял симболал. Кколеб кверчӀвай гьечӀони, нужеда бихьизе бегьула гьикъул гӀужур, ункъбокӀон, яги цогидал симболал Юникодалъул гӀужразул бакӀалда. ИФА симболазе байбихьул нухмалъи балагье гьаниб: Квеки:ИФА.

БежтӀасезул мацӀ (бежкьӀалас миц, bežƛʼalas mic, beƶⱡʼalas mic, абул куц [ˈbeʒt͡ɬʼɑlɑs mit͡s]) — хьондакавказияб хъизамул цӀунтӀияб групалъул мацӀ. Элда кӀалъала 6,200 чи, аслияб куцалъ Дагъистаналъул БежтӀа мухъалда.^[2]

БежтӀасезул мацӀ бикьула лъабго диалекталде – БежтӀа, Кьадал ва ХошархотӀа росабазул^[2]. Лингвистикияб рахъалъ бежтӀасезул мацӀалъе бищун гӀагарал ккола гьунзисезулги хъваршисезулги.^[3] БежтӀадерие литературияб мацӀлъун ккола авар.

Фонология

Цогидал гӀагарал цӀунтӀиял ва цогидал хьондакавказиял мацӀазде данде ккун, бежтӀасезул мацӀ буго рагьарал гьаркьал гӀемераб (16 батӀи-батӀияб рагьараб фонема).^[4]

Гьединго фонетикалда руго назалиял, умлаутиял ва халатал рагьарал, сингармонизм ва, элда хурхун гьещтӀолел рагьукъазул (сибилантазул) дистрибуция (цӀиккӀараб хӀалалъ кьадалисезул диалекталда).

Рагьарал

	Орал			Назал
	Цебесеб		Нахъисеб	Цебесеб		Нахъисеб
ТӀасиял	i iː	y yː	u uː	ĩ ĩː	ỹ ỹː	ũ ũː
Гьокьохъел	e eː	ø øː	o oː	ẽ ẽː	ø̃ ø̃ː	õ õː
Гъоркьиял	æ æː		ɑ ɑː	æ̃ æ̃ː		ɑ̃ ɑ̃ː

Рагьукъал

		Лабиал	Алвеолар			Палато- алвеолар	Велар	Увулар	Фарингеал	Глоттал
		Лабиал	централ	сибилант	латерал	Палато- алвеолар	Велар	Увулар	Фарингеал	Глоттал
Назал		m	n
Плозив/ Аффрикат	гъугъаб	p	t	t͡s	t͡ɬ ~ k͡𝼄	t͡ʃ	k	q͡χ		ʔ
	эйектив	pʼ	tʼ	t͡sʼ	t͡ɬʼ ~ k͡𝼄ʼ	t͡ʃʼ	kʼ	q͡χʼ		ʔ
	зирараб	b	d				ɡ
Фрикатив	voiceless			s	ɬ	ʃ		χ	ħ	h
Фрикатив	voiced			z		ʒ		ʁ	ʕ
Сонорант		w	r		l	j

Морфология

РикӀкӀен

	Латин	Кириллияб
1	hõs	гьоᵸс
2	qʼona	къона
3	łana	лъана
4	ṏqʼönä	оьᵸкъоьнаь
5	łina	лъина
6	iłna	илъна
7	aƛna	алIна
8	beƛna	белIна
9	äčʼena	аьчIена
10	acʼona	ацIона
20	qona	хъона
100	hõsčʼitʼ / -čʼitʼ	гьоᵸсчIитI / -чIитI
1000	hazay	гьазай

МугъчӀваял

^ БежтӀасезул мацӀ at Ethnologue (18th ed., 2015)
^ ^a ^b Ethnologue entry for Bezhta
^ Schulze, Wolfgang (2009). "Languages in the Caucasus" (PDF). гь. 6. Архивация оригинал (PDF) (8 Юн 2012). Щвей 7 Май 2012. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)
^ Comrie, Bernard; Khalilov, Madzhid; Khalilova, Zaira (2015). Grammatika Bezhtinskogo Jazyka [A grammar of Bezhta]. Leipzig-Makhachkala: MPIEVA.

КъватӀисел линкал

Margus Kolga; Igor Tõnurist; Lembit Vaba; Jüri Viikberg (1993). "The Bezhtas". The Red Book of the Peoples of the Russian Empire.
The Bezhta People and Language (P.J. Hillery)
Bezhta Vocabulary List (from the World Loanword Database)
Bezhta basic lexicon at the Global Lexicostatistical Database

[e18-1] БежтӀасезул мацӀ at Ethnologue (18th ed., 2015)

[Ethnologue-2] Ethnologue entry for Bezhta

[Schulze09-3] Schulze, Wolfgang (2009). "Languages in the Caucasus" (PDF). гь. 6. Архивация оригинал (PDF) (8 Юн 2012). Щвей 7 Май 2012. {{cite web}}: Check date values in: |archive-date= (help)

[4] Comrie, Bernard; Khalilov, Madzhid; Khalilova, Zaira (2015). Grammatika Bezhtinskogo Jazyka [A grammar of Bezhta]. Leipzig-Makhachkala: MPIEVA.

[1]

[2]

[3]

[4]