Гуржи мацӀ

Гуржи мацІ
Гуржи мацІ
	ქართული
	Картули;
	Картули, гуржи хатІалдалъун хъвараб
Абулеб къагӀида	kʰartʰuli ɛna
Регион	Хъизихъ
КӀалъалезул къадар	3.7 миллион (2014)
МацӀазул хъизан	Картвел мацӀал Картгин зан мацІал Гуржи мацІ; ;
Цебесеб форма	НекІсияб гуржи мацІ
Диалектал	Гуржи мацІалъул сверелал;
Хъвай-хъвагӀиялъул система	Гуржи хъвай-хъвагӀи; Гуржи Брайль;
Расмияб статус
Расмияблъун бугеб бакӀ	Гуржи
Рекъезабулеб гӀуцӀи	Cabinet of Georgia
МацӀалъул кодал
ISO 639-1	ka
ISO 639-2	geo (B) ; kat (T)
ISO 639-3	kat
Глоттолог	nucl1302
Лингвосфера	42-CAB-baa – bac
	Гьаб макъалаялда руго ХФА-лъул ишараби. Визуализациялъе къварегӀараб кумек[en] гьечӀони, Юникодалъул ишарабазул бакӀазда рихьизаризе бегьула гьикъул ишараби, ункъбокӀонал яги цогидал ишараби[en]. ХФА-лъул ишарабазул байбихьул малъа-хъваязухъ балагье Кумек:ХФА?!.

Гуржи мацІ (ქართული ენა [kʰartʰuli ɛna]) — Гуржистаналъул расмияб мацІ, гуржиязул адабияталъулаб ва миллияб мацІ, гъорлъе уна Картвел мацІазде.

Гуржи мацІалъ хІалтІизабула гуржи алипбаялъул аслуялда бугеб хъвай-хъвагІи, жиб фонетикияб принципалда рекъон бараб.

КІалъалезул къадар (1993 соналъ) — гІага-шагарго 4 млн чи жибго Гуржистаналда^[1]^[2] ва чанго нус азар чи цогидал пачалихъазда — аслияб къагІидаялъ, Россиялда, АЦШ-язда ва Туркиялда.

Тарих[хисизабизе | код хисизабизе]

Хъвавул гуржи мацӀ цебетӀеялъул хронологиялда руго хадусел периодал :

некӀсияб( V–XI гӀасраби);
гьоркьохъеб (XII–XVIII гӀасраби);
цӀияб (XIX гӀасруялдаса).

Цо-цо гӀалимчӀагӀаз ахирисеб кӀиго период бикьуларо, щай абуни цӀияб периодалъул гуржи мацӀалъул батӀалъи буго, аслияб хӀалалъ, лексикаялда.

Гьанжесеб адабияталъулаб гуржи мацӀ цебетӀеялда кӀудияб роль хӀана Илья Чавчавадзеца, Акакий Церетелица, Яков Гогебашвилица, Важа Пшавелаца ва Галактион Табидзеца.

СССР-алъу заманалъ Гуржи ССР-алъул Конституциялда мухӀканго бихьизабун букӀана гуржи мацӀалъул пачалихъияб статус.^[5]

ЦӀунун хутӀун руго шуржи мацӀалда хъварал 10^[6]–12 аз.^[7] гьоркьохъел гӀасрабазул манускрипта.

Хъвай-хъвагІи[хисизабизе | код хисизабизе]

Гуржи хъвай-хъвагІи баккун буго V гІасруялъул байбихьуда. Цересел гІасрабаздасаго хІалтІизарулел рукІана некІсияб гуржи хъвай-хъвагІи мргловани (асомтаврули); IX гІасруялдаса — нусхури (нусха-хуцури, хуцури; XI гІасруялдаса — мхедрули (мхедрули-хели, саэро) хатІ.

Гьанжесеб гуржи алипбаялда буго 33 хІарп, гьезул щибалъ кьола цо гьаракь: 5 рагьараб ва 28 рагьукъаб.

ХӀарп	ЦІар	Цифразулаб магІна	IPA	ISO 9984	Романизация	Кириллицаялде данде кквей	Нусхури (ⴌⴓⴑⴞⴓⴐⴈ)
ა	ანი	1	a	A a	A a	А а
ბ	ბანი	2	b	B b	B b	Б б
გ	განი	3	g	G g	G g	Г г
დ	დონი	4	d	D d	D d	Д д
ე	ენი	5	ɛ	E e	E e	Е е
ვ	ვინი	6	v	V v	V v	В в
ზ	ზენი	7	z	Z z	Z z	З з
ჱ	ჰე	8	ɛ	—	—	—
თ	თანი	9	tʰ	T' t'	T t	Ҭ ҭ
ი	ინი	10	ɪ	I i	I i	И и
კ	კანი	20	kʼ	K k	Kʼ kʼ	К к
ლ	ლასი	30	l	L l	L l	Л л
მ	მანი	40	m	M m	M m	М м
ნ	ნარი	50	n	N n	N n	Н н
ჲ	ჲე	60	j	—	—	Й й
ო	ონი	70	ɔ	O o	O o	О о
პ	პარი	80	pʼ	P p	Pʼ pʼ	П п
ჟ	ჟანი	90	ʒ	Ž ž	Zh zh	Ж ж
რ	რაე	100	r	R r	R r	Р р
ს	სანი	200	s	S s	S s	С с
ტ	ტარი	300	tʼ	T t	Tʼ tʼ	Т т
ჳ	ვიე	400	w	—	—	—
უ	უნი	—	u	U u	U u	У у
ფ	ფარი	500	pʰ	P' p'	P p	Ҧ ҧ
ქ	ქანი	600	kʰ	K' k'	K k	Қ қ
ღ	ღანი	700	ʁ	Ḡ ḡ	Gh gh	Ҕ ҕ (Г' г')
ყ	ყარი	800	qʼ	Q q	Qʼ qʼ	Ҟ ҟ
შ	შინი	900	ʃ	Š š	Sh sh	Ш ш
ჩ	ჩინი	1000	t͡ʃ	Č' č'	Ch ch	Ч ч
ც	ცანი	2000	t͡s	C' c'	Ts ts	Ц ц
ძ	ძილი	3000	d͡z	J j	Dz dz	Ӡ ӡ
წ	წილი	4000	t͡sʼ	C c	Tsʼ tsʼ	Ҵ ҵ
ჭ	ჭარი	5000	t͡ʃʼ	Č č	Chʼ chʼ	Ҷ ҷ
ხ	ხანი	6000	χ	X x	Kh kh	Х х
ჴ	ჴარ	7000	q	—	—	—
ჯ	ჯანი	8000	d͡ʒ	J̌ ǰ	J j	Џ џ
ჰ	ჰაე	9000	h	H h	H h	Ҳ ҳ
ჵ	ჰოე	10000	hɔɛ	—	—	—	—