ГIурус пачалихъ

ГIурус пачалихъ гІур. Российская Федерация
Байрахъ Герб
Гимн: «Россия Федерациялъул гимн»
КьучӀ лъуна	862 сон
Истикълал щвараб къо-моцӀ	26 декабр, 1991 сон ( СССРалдаса)
Расмияб мацӀ	ГӀурус
Тахшагьар	Москва
ЧӀахӀиял шагьарал
ХӀукмуялъул низам	Жумгьурияб
Президент ХІукуматалъул Председатель Пачалихъияб Думаялъул Председатель	Владимир Путин Михаил Мишустин Валентина Матвиенко
Ракь • Кинниги • % водной поверхн.	1-билеб дунялалда 17 098 246 км² 4,22%
Халкъалъул къадар • Къимат (2012) • Гъунки	↗ 143 200 000чи (9-билеб) ↗ 8,38 чи/км²
ГІЖП (БББ)   • ХӀасил (2012)   • Халкъалъул цо чиясе	↗ 2,463 трлн (ХВФалъул баянал) ↗ 3,02 трлн (ТІБалъул баянал) $ (6-билеб) ↗ 16 687 (ХВФалъул баянал) ↗ 21 248 (ТІБалъул баянал) $
ГІЖП (номинал)   • ХӀасил   • Халкъалъул цо чиясе	↗ 2,117 трлн $ ↗ 13 236 $
ИПГӀИ (2011)	↗ 0,755 (цӀикӀкӀараб) (66-билеб)
Интернет-домен	.su, .ru, .рф
Код ISO	RU
Код МОК	RUS
Телефоналъул код	+7
СагӀтил рачел	+3…+12, без +5
Шапакъатал

ГIурус пачалихъ (гІур. Россия яги Российская Федерация) ккола Европалъул машрикъалда ва Азиялъул шамалда бугеб хӀукумат. Гьеб ккола дунялалдаго бищун кIудияб хIукумат (17 098 200 км² - дунялалъул кинабго ракьалъул 11,46%). 2010 Россиялъул гIадамазул къадар рикIкIуна 141 914 509 чиясда бащадаблъун ва гьеб къадаралъул рахъалъ киналго хIукуматазда гьоркьоб ккола 9-леб бакI.

Россиялда пачалихъияб мацI ккола гIурус мацI. Россиялъул тахшагьар буго Маскав. Россиялда 11 шагьар буго жидер гIадамазул къадар 1 миллионалдасаги цIикIкIараб: Маскав, Петербур, Новосибирск, Екатеринбург, Нижний Новгород, Хъазан, Самара, Омск, Челябинск, Доналда Ростов, Уфа.

Россиялъул гӀорхъаби руго 20 хIукуматалъулгун (дунялалда бищун гIемераб къадар), гьезул - ракьалдасан 16-ялъул: Норвегия, Финляндия, Эстония, Латвия, Литва, Полония, Белорусия, Украина, Абхазия, ЦIор, Джанубиялъул Осетия, Азарбижан, Хъазахъистан, Син, Монголия, Шималияб Корея; ралъдалъан – Даниялъулгун, Канадаялъулгун, Япониялъулгун ва АЦШялъулгун. 1991 Советияб Союз биххун хадусан Россиялъ ккуна ДМОалъул Совет Безопасностиялда гьелъул бакӀ.

Пачалихъияб политикияб гӀуцӀи

Конституцияб гӀуцӀи

Россия ккола демократияб федеративияб президент-парламентияб республика. Жинца пачалихъияб ва политикияб гIуцIиги жанире рачунеб Россияллъул конституцияб гIуцIи чIезабула 1993 12 декабралда кинабго халкъалъ къабул гьабураб Конституциялъ.

Пачалихъалъул бетIерлъун ккола халкъалъ 6 соналъ вищулев (2008 соналдаса нахъе) Россиялъул Президент.

Партияби

"Политикиял партиябазул хIакъалъулъ" абураб Федералияб законалда рекъон Россиялда (2010) хIалтIулеб буго 7 партия, гьезда гьоркьоса ункьояб буго Государственная Думаялдаги: Единая Россия, КПРФ, ЛДПР ва Справедливая Россия.

Россиялъул федеративияб гIуцIи

Россия буго федеративияб гIуцIиялъул пачалихъ. Россиялъул Федерациялда гьоркьобе уна 83 субъект: 21 республика, 9 край, 46 область, 2 федералияб хIажалъиялъул шагьар, 1 автономияб область ва 4 автономияб округ. Гьединго Россия бикьула 8 федералияб округалде, гьезул щибалда хӀалтӀулев вукӀуна президентас тарав чи.

Халкъ

Россиялда ругел халкъал

Россиялъул халкъияб состав (2002):

• ГIурусал 79,8%
• Татарал 3,8%
• Украинал 2,0%
• Куралал 0,5%
• Башкирал 1,2%
• Чувашал 1,1%
• Буртиял 0,9%
• ЦIамгIалал 0,8%
• МагIарулал 0,6%
• ХутIарал 10,4%.

2002-леб соналъул переписалда рекъон Россиялда дандчӀвала 180-ялдасаги цӀикӀкӀун батӀиял халкъазул гӀадамал. ГӀадамазул къадар 145 182 000 чи (2002; 2008 баянал - 141,9 миллион чи).

2009-леб соналъ Россиялда бугеб 136 мацӀ ЮНЕСКОялъ рикӀкӀана жал ракьалдаса тӀагӀинилан хӀинкъи бугеллъун.

Линкал

• Президент России
• Федеральное собрание Российской Федерации
• Правительства Российской Федерации
• Конституционный Суд Российской Федерации
• Верховный Суд Российской Федерации
• ИТАР-ТАСС
• РИА Новости
• Известия
• Комсомолская Правда
• Труд
• Достопримечательности России

---