ГӀиракъ

Википедия — эркенаб энциклопедия сайталдасан материал


ГІиракъ
ГІиракъияб Республика
гӀар. جمهورية العراق‎‎
Jumhūriyyatu l-ʔirāq
Байрахъ Герб
ШигӀар: «Аллагь КІудияв (ااالله أكبر)»
Гимн: Дир ВатІан
Истикълал щвараб къо-моцӀ 3 октябр 1932 сон ( КІудабритІаниялдаса)
Расмияб мацӀ ГІараб мацІ
Миллатал {{{Миллатал}}}
Тахшагьар Багъдад
ЧӀахӀиял шагьарал Багъдад, Мосул
ХӀукмуялъул низам Парламенталъулаб жумгьурият
Президент
Премьер-министр
Фуад МагІсум
ХІайдар Аль-ГІабади[1]
Ракь
• Кинниги
• % лъел бутІа
57-билеб дунялалда
435 052 км²
1,1
Халкъалъул къадар
• Къимат (2014)
Гъунки

36 004 552[2][3][4]чи (39-билеб)
82,7 чи/км²
ГІЖП (БББ)
  • ХӀасил (2008)
  • Халкъалъул цо чиясе

93, 800 млрд $ (58-билеб)
4000 $
ИПГӀИ (2013) 0,590[5] (гьоркьохъеб) (131-билеб)
ГӀарац ГІиракъалъул динар (IQD, код 368)
Интернет-домен .iq
Телефоналъул код +964
СагӀтил рачел GMT+3

ГӀира́къ (гӀар. العراق‎‎), расмияб къӀагӀидаялъ — Республика ГІира́къ (гӀар. جمهورية العراق‎‎, сорани کۆماری عێراق, арам. ܩܘܼܛܢܵܐ ܐܝܼܪܲܩ) — Азиялъул бакътІерхуьда бугеб пачалихъ.

Ракьалъул гӀеблъи — 435,052 кв. км. Гъиракъалъул ракь бикьун буго 19 мухIафазалде (губерниязде). Ракьалъул рахъалъ гьелъ ккола дунялалда 57-леб бакI.

ГӀадамазул къадар (2005 соналъул баянал) 28,1 миллион чи. ГIадамазул 96 процент ккола бусурбаби, 4 процент гӀечӀеб къадар буго насраниязул (ай христианазул), хутӀарал (ягьудиял ва гь.ц.) цо проценталъул къадаралдаса дагьал руго. Тахшагьар ккола Багъдад.

МацӀал: гІараб ва курд мацІал.

Этимология[хисизабизе | код хисизабизе]

ГӀараб мацӀалда бугеб العِرَاق al-ʿIrāq абураб рагӀиялъул магӀна ккола «ралъудал рагІал»[6].

Тарих[хисизабизе | код хисизабизе]

ГӀиракъалъул хӀукуматияб тарих рикӀкӀуна дунялалда бищунго некӀсияздасан, хъвай-хъвагӀаяздалъун гьелъул заман бахула 5 азарсонида. Гьелъул ракьалда, Хузестаналда, тӀоцебесеб Элам хӀукумат гӀуцӀана нелъер эраялдаса цебе III азарсонида.

НекӀсияб ГӀиракъ[хисизабизе | код хисизабизе]

ГӀиракъалъул территориялда гӀадамал рагъарана гочизе цӀакъ некӀсияб заманаялъ.

Ахаманишал[хисизабизе | код хисизабизе]

ГӀараб гьужум[хисизабизе | код хисизабизе]

Турк ва мангъулазул гьужумал[хисизабизе | код хисизабизе]

Ирангун-ГІиракъалъул рагъ[хисизабизе | код хисизабизе]

ХӀукуматалъул гӀуцӀи[хисизабизе | код хисизабизе]

Инсанасул хІукъукъал[хисизабизе | код хисизабизе]

КъватІисаб сиясат[хисизабизе | код хисизабизе]

Ракьазул бахӀсал[хисизабизе | код хисизабизе]

География[хисизабизе | код хисизабизе]

Гьава-бакъ[хисизабизе | код хисизабизе]

Аслиял шагьарал[хисизабизе | код хисизабизе]

ГӀиракъаллда буго 7 шагьар жедер халкъалъул къадар 1 миллионалдаса цӀцикӀун бугеб (Багъдад, Мосул, Наджаф, Киркук, Басра, Эрбиль, Сулеймания).

ГӀиракъалъул администрияб бикьи[хисизабизе | код хисизабизе]

ГӀиракъалъул мухӀафазаби

ГӀиракъ 19 провинциялде (мухӀафаза) бикьун буго.

МухӀафаза Администратияб марказ Ракь,
км²
Халкъ,
чи (2011)[7]
Гъунки,
чи/км²
1 Багъдад Багъдад 734 7 055 200 9611,99
2 СалахӀудин Тикрит 24 751 1 408 200 56,89
3 Дияла БагIакъуба 19 076 1 443 200 75,66
4 Васит Эль-Кут 17 153 1 210 600 70,58
5 Майсан Эль-ГIамара 16 072 971 400 60,44
6 Басра Басра 19 070 2 532 000 132,77
7 Ди-Кар Эн-Насирия 12 900 1 836 200 142,34
8 Мутанна Эс-Самава 51 740 719 100 13,90
9 Къадисия Эд-Дивания 8 153 1 134 300 139,13
10 Бабиль ХIилла 6 468 1 820 700 281,49
11 Карбала Карбала 5 034 1 066 600 211,88
12 Наджаф Ан-Наджаф 28 824 1 285 500 44,60
13 Анбар Ар-Рамади 138 501 1 561 400 11,27
14 Найнава Мосул 37 323 3 270 400 87,62
15 Дагьукъ Дагьукъ 6 553 1 128 700 172,24
16 Арбиль Арбиль 14 471 1 612 700 111,44
17 Киркук Киркук 10 282 1 395 600 135,73
18 Сулеймания Сулеймания 17 023 1 878 800 110,37
19 ХIалабджа ХIалабджа 3 060 337 000
ТӀолго 434 128 33 330 600 76,78

Халкъ[хисизабизе | код хисизабизе]

ГӀиракъалъул халкъ гӀел ва жинс бихьун (2020 сон)
ГӀиракъалъул этниялгун-диниял къокъаби
  ГӀарабал-шигӀиял
  ГӀарабал-сунниял
  Курдал-бусурбаби
  Ассириял
  Курдал-езидал
Халкъалъул къадар
Сон млн. чи
1878 2.0
1947 4.8
1957 6.3
1977 12.0
1987 16.3
1997 22.0
2009 31.6
2015 37.0
Источники:[8][9][10]

Дин[хисизабизе | код хисизабизе]

ГӀемерисел гӀиракъиял руго бесурманал. Халкъалъул 65 % — ккола шигӀиял (хӀукуматияб дин). Иран, Азарбижан ва БахӀрейн пачалихъалгун, Иран ккола шӀигӀияб халкъалъул процент бащадасан цӀцӀикӀкӀараб бугеб пачалихъаздаса.

Экономика[хисизабизе | код хисизабизе]

Энергетика[хисизабизе | код хисизабизе]

Туризм[хисизабизе | код хисизабизе]

Транспорт[хисизабизе | код хисизабизе]

Маданият[хисизабизе | код хисизабизе]

Рагъулал къуватал[хисизабизе | код хисизабизе]

Гь. балагье[хисизабизе | код хисизабизе]

МугъчӀваял[хисизабизе | код хисизабизе]

  1. "Ирак: партия аль-Малики не признает нового премьера | euronews, мир". Архивация оригинал (2015-05-18). Халагьи 2015-01-29. {{cite web}}: Invalid |url-status=хвараб (квеки)
  2. Embassies overseas of Republic of İraq Archived 2014-02-08 at the Wayback Machine: جريدة الصباح تنشر احصائية وزارة التخطيط لعدد نفوس سكان العراق لسنة Archived 2014-02-08 at the Wayback Machine
  3. Census.gov (2013). "Country Rank. Countries and Areas Ranked by Population: 2013". U.S. Department of Commerce. Архивация оригинал (2013-05-05). Халагьи 2013-05-09. {{cite web}}: Invalid |url-status=хвараб (квеки)
  4. "Iraq". International Monetary Fund. Архивация оригинал (2009-05-10). Халагьи 2009-04-27. {{cite web}}: Invalid |url-status=хвараб (квеки)
  5. "Human Development Report 2013" (PDF). United Nations Development Programme. 2013-03-14. Халагьи 2013-03-14. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (квеки)
  6. Поспелов 2002.
  7. "City Population — Statistics & Maps of the Major Cities, Agglomerations & Administrative Divisions for all Countries of the World". Архивация оригинал (2017-08-22). Халагьи 2013-01-24. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (квеки); no-break space character in |title= at position 16 (квеки)
  8. Charles Philip Issawi. The Fertile Crescent, 1800–1914: A Documentary Economic History (инг.). — Oxford University Press, 1988. — P. 17. — ISBN 978-0-19-504951-0.
  9. "Population Census". Central Organization for Statistics. Архивация оригинал (2016-06-29). Халагьи 2016-08-17. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (квеки)
  10. "Population Of Iraq For The Years 1977 – 2011 (000)". Central Organization for Statistics. Архивация оригинал (2016-06-29). Халагьи 2016-08-17. {{cite web}}: Unknown parameter |deadlink= ignored (|url-status= suggested) (квеки)

Адабият[хисизабизе | код хисизабизе]

РегӀелал[хисизабизе | код хисизабизе]

Ошибка Lua в Модуль:External_links на строке 61: assign to undeclared variable 'link'.

Халип:ГӀараб пачалихъазул лига Халип:Agadir Халип:ОИК Халип:Социалистиял пачалихъал