Гъарабагъ

Гъарабагъалъул карта гьанжесел гӀурхъабазда: МугӀрузулаб (Арцах) ва ГӀодоб Гъарабагъ, Зангезур (Сюник), Гъарабагъалъул бищун кӀудиял тарихиял гӀурхъаби.

Гъарабагъ (падар. Qarabağ, цІам. Ղարաբաղ) — Бакъбаккул Нахъакавказалда бугеб тарихиябгин географияб икълим, жиб МугӀрузулаб ва ГӀодоб бутӀабаз гӀуцӀулеб.

XVI гӀасруялдаса XVIII гӀасруялъул бащалъуде — Сефевидазул пачалихъалъул бегларбеклъи (вилаят), гӀодоблъи бусурбабазул ханлъиязде, мугӀрузул рахъ эрмениязул меликлъиязде унеб букӀараб; XVIII гӀасруялъул бащалъудаса XIX гӀасруялъул байбихьуде щвезегӀан гьениб букӀана Гъарабагъалъул ханлъи; 1805 соналдаса — Россиялъул империялда гъорлъ; совет заманалда — Азербайджаналъул ССР-алда гъорлъ. Жакъа къоялъ де-юре уна Азарбижаналъул Жумгьурияталде гъорлъе. Аслияб бутӀаялда 1990-л соназул байбихьудаса де факто контроль гьабулеб буго рикӀкӀинчӀеб пачалихъ МугӀрузулаб Гъарабагъалъул Жумгьурияталъ.

Этимология

Гъарабагъ абураб цӀар бачӀун буго тюрк «къара» — чӀегӀераб, ва парс «бах» — ах абурал рагӀабаздаса. XIV гӀасруялдаса, магъулазул заманалдаса, гьеб цӀаралдалъун гӀемерисеб бихьизабулеб буго Арраналъул жанубияб бутӀа.

Маданияталъул гӀарасал

• 

  Дадиванк килиса,
  IX–XIII гӀасраби

• 

  Гандзасар килиса,
  1216–1238 сонал

• 

  Ерек Манкунк килиса,
  1691 сон

• 

  Гтчаванк килиса,
  XIII гӀасру

• 

  Андаберд щула,
  IX гӀасру

• 

  Аскеран хъала,
  XVIII гӀасру

• 

  Шушаялъул хъала,
  XVIII гӀасру

• 

  Гевгьар-агъиялъул ТӀасияб мажгит (XVIII гӀасруялъ бараб) 2010 соналъ

• 

  Гевгьар-агъиялъул гьоркьияб мажгит (XIX гӀасру) 2006 соналъ

Гьединго бл.

• МугӀрузулаб Гъарабагъ
• ГӀодоб Гъарабагъ
• МугӀрузулаб Гъарабагъалъул Жумгьурият
• Гъарабагъалъул рагъ
• Арцах
• Утик
• Хачен гиназлъи
• Гъарабагъалъул ханлъи