Перейти к содержанию

Гуржи хъвай-хъвагӀи

Википедия — эркенаб энциклопедия сайталдасан материал
Нусхури хатІалъ хъвараб Инжилалъул тІамач. XII гІасру.

Гуржи хъвай-хъвагІи ккола цо-цо картвел мацІаз — тІоцебесеб иргалда жаниб гуржи, ва гьединго мегрел, сван ва цогидаз — хІалтІизабулеб алипбаялъулаб хъвай-хъвагІи. Хъвала квегІидаса квараниде. Гьанжесеб гуржи алипбаялда буго 33 хІарп; алипбаялда гьечІо бетІерал хІарпал, амма текстазул бутІрузда ва цо-цо цогидал бакІазда тІубараб рагІи хъвазе бегьула хІарпазул тІасиял ва гъоркьиял элементал гьечІого, кІиго парллелиял мухъазда гьоркьоб гІадин (бл.сураталде) — гьединаб хъвай ккола цогидал алипбаязда ругел бетІерал хІарпазул аналог, гьелда абула «мтаврули»[1]. Гьеб гуржи хъвай-хъвагІиялъул тайпа буго бачун Юникодалде гъорлъе 11.0 версиялдаса байбихьун[2].

ГІурччинаб кьералъ рихьизарун руго цере гуржи мацІалда, амма гьанже гІицІго цогидал мацІазда хІалтІизарулел хІарпал. БагІараб кьералъ — цогидал мацІазда хІалтІизарулел, амма гуржи мацІалда киданиги рукІинчІел хІарпал. ХъахІилаб кьералъ — гуржи мацІалда хІалтІтзарулел рукІарал, амма гьанже кибниги гьечІел хІарпал. ЦІахІилаб кьералъ — цере цогидал мацІазда рукІарал, амма гьанже киниги гьечІел хІарпал.

Цогидал алфабетазде журарал хӀарпал

[хисизабизе | код хисизабизе]

Мхедрулиялъул адаптация гьабун буго гуржи гуребги цогидал мацӀазеги. Гьел алфабетазул цо-цоязда цӀунун руго гуржиялда басралъарал хӀарпал, цогидазе щун руго тӀадеги хӀарпал:


фи

шва

элифи

сверараб гани

гӀайни

модификатор нар

аэн

къараб ишара

лабиалаб ишара
  • (фи) хӀалтӀизабула лазгун сваналда, цебе гьири ва абхаз алфабетаздаги букӀана.[3] Эб лӀугьун буго грек Φ (фи) хӀарпалдаса.
  • (шва), гьединго жинда ун абулеб, хӀалтӀизабула шва гьаркьие свангун мегрелалда, цебе букӀана гьири гин абхаз алфабетаздаги.[3]
  • (элифи) хӀалтӀизабула глотталаб стопалъе свангун мегрелалда.[3] Эб буго нахъехун буссараб ⟨ყ⟩ (къари).
  • (сверараб гани) цо мехалда букӀана [ɢ] гьаркьие дагъистаниял мацӀазда евангелияб литературалда.[3]
  • (модификатор нар) хӀалтӀизабула бац мацӀалда. Элъ назаллъизабула цебе бугеб рагьараб.[4]
  • (гӀайни) цо-цо хӀалтӀизабула [ʕ] гьаркьие бац мацӀалда.[3] Эб лӀугьун буго гӀараб ⟨ع⟩ (ʿгӀайн) хӀарпалдаса
  • (аэн) хӀалтӀизабулеб букӀана гьири мацӀалда. Эб абулаан [ə] гӀадин.[5]
  • (къараб ишара) хӀалтӀизабулаан абхазалда цебесеб рагьукъалъул веларизация бихьизабизе.[6]
  • (лабиалаб ишара)хӀалтӀизабулаан абхазалда цебесеб рагьукъалъул лабиализация бихьизабизе.[6]

Гьеб таблоялда кьун буго лъабабго хъвай параллелал хӀубазда, гъорлӀе рачун руго киналго алфабетазда гьанже басралъарал хӀарпал (хъахӀилаб фоналда рихьизарун руго), гуржиялда басралъарал, хӀо цогидал алфабетазда хӀалтӀизарулел (гӀурччинаб фон), яги тӀадеги хӀарпал, гуржиялдаса батӀиял мацӀазда ругел (розияб фон). «Националаб» транслитерация буго гуржи хӀукуматалъ хӀалтӀизабулеб система, «лаз» абуни буго латин лаз алфабет, Туркиялда хӀалтӀизабулеб. Таблоялда гьединго кьун руго нумерияб кӀварги.


ХӀарпал Юникод
(мхедрули)
ЦӀар ИФА Транскрипцияби Нумерияб
кӀвар
асмотаврули нусхури мхедрули мтаврули Националаб ISO 9984 BGN Лаз
U+10D0 ани /ɑ/, сван /a, æ/ A a A a A a A a 1
U+10D1 бани /b/ B b B b B b B b 2
U+10D2 гани /ɡ/ G g G g G g G g 3
U+10D3 дони /d/ D d D d D d D d 4
U+10D4 эни /ɛ/ E e E e E e E e 5
U+10D5 вини /v/ V v V v V v V v 6
U+10D6 зени /z/ Z z Z z Z z Z z 7
U+10F1 гье /eɪ/, сван /eː/ Ē ē Ey ey 8
U+10D7 тани /t⁽ʰ⁾/ T t Tʼ tʼ Tʼ tʼ T t 9
U+10D8 ини /i/ I i I i I i I i 10
U+10D9 кӀани // Kʼ kʼ K k K k Ǩ ǩ 20
U+10DA ласи /l/ L l L l L l L l 30
U+10DB мани /m/ M m M m M m M m 40
U+10DC нари /n/ N n N n N n N n 50
U+10F2 йе /je/, мегрел, лаз & сван /j/ Y y J j Y y 60
U+10DD они /ɔ/, сван /ɔ, œ/ O o O o O o O o 70
U+10DE пӀари // Pʼ pʼ P p P p P̌ p̌ 80
U+10DF жани /ʒ/ Zh zh Ž ž Zh zh J j 90
U+10E0 раэ /r/ R r R r R r R r 100
U+10E1 сани /s/ S s S s S s S s 200
U+10E2 тӀари // Tʼ tʼ T t T t Ť t͏̌ 300
U+10F3 ви /uɪ/, сван /w/ W w 400[a]
U+10E3 уни /u/, сван /u, y/ U u U u U u U u 400[a]
U+10F7 ун, шва Мегрел & сван /ə/
U+10E4 пари /p⁽ʰ⁾/ P p Pʼ pʼ Pʼ pʼ P p 500
U+10E5 кани /k⁽ʰ⁾/ K k Kʼ kʼ Kʼ kʼ K k 600
U+10E6 гъани /ɣ/ Gh gh Ḡ ḡ Gh gh Ğ ğ 700
U+10E7 къари // Qʼ qʼ Q q Q q Q q 800
U+10F8 элиф Мегрел & сван /ʔ/
U+10E8 шини /ʃ/ Sh sh Š š Sh sh Ş ş 900
U+10E9 чини /tʃ⁽ʰ⁾/ Ch ch Čʼ čʼ Chʼ chʼ Ç ç 1000
U+10EA цани /ts⁽ʰ⁾/ Ts ts Cʼ cʼ Tsʼ tsʼ Ʒ ʒ 2000
U+10EB дзили /dz/ Dz dz J j Dz dz Ž ž 3000
U+10EC цӀили /tsʼ/ Tsʼ tsʼ C c Ts ts Ǯ ǯ 4000
U+10ED чӀари /tʃʼ/ Chʼ chʼ Č č Ch ch Ç̌ ç̌ 5000
U+10EE хани /χ/ Kh kh X x Kh kh X x 6000
U+10F4 хъари, гьари /q⁽ʰ⁾/ H̱ ẖ 7000
U+10EF джани // J j J̌ ǰ J j C c 8000
U+10F0 гьаэ /h/ H h H h H h H h 9000
U+10F5 гьоэ //, бац /ʕ, ɦ/ Ō ō 10000
U+10F6 фи Лаз /f/ F f F f
U+10F9 сверараб гани Дагъистаниял мацӀазул /ɢ/ евангелияб литературалда[3]
U+10FA гӀайни Бац /ʕ/[3]
U+10FC нар модификатор Бац /◌̃/ назализация цебехунисеб рагьаралъул[4]
U+10FD аэн[6] Оссет /ə/[5]
U+10FE къараб ишара[6] Абхаз веларизация цебезунисеб рагьукъалъул[6]
Ჿ U+10FF лабиалаб ишара[6] Абхаз лабиализация цебехунисеб рагьукъалъул[6]
  1. ^ a b ჳ гин უ хӀарпазул буго цохӀого нумерияб кӀвар (400)
  1. ^ Revised proposal for the addition of Georgian characters to the UCS
  2. ^ Proposed New Characters: The Pipeline
  3. ^ a b c d e f g Unicode Standard, V. 6.3. U10A0, p. 3
  4. ^ a b Ager, Simon (2021-04-23). "Bats alphabet, pronunciation and language". Omniglot. Архивация оригиналалдаса, 2021-04-24. Щвей 2024-06-12.
  5. ^ a b Ager, Simon (2021-04-23). "Ossetian language, alphabet and pronunciation". Omniglot. Архивация оригиналалдаса, 2021-04-27. Щвей 2024-06-12.
  6. ^ a b c d e f g Everson, Michael; Melkadze, Ninell; Pentzlin, Karl; Yevlampiev, Ilya (17 фебруар 2010). "Proposal for encoding Georgian and Nuskhuri letters for Ossetian and Abkhaz" (PDF). unicode.org. Архивация (PDF) оригиналалдаса, 6 юл 2017. Щвей 2018-04-24.