Гуржи хъвай-хъвагӀи

Гуржи хъвай-хъвагІи ккола цо-цо картвел мацІаз — тІоцебесеб иргалда жаниб гуржи, ва гьединго мегрел, сван ва цогидаз — хІалтІизабулеб алипбаялъулаб хъвай-хъвагІи. Хъвала квегІидаса квараниде. Гьанжесеб гуржи алипбаялда буго 33 хІарп; алипбаялда гьечІо бетІерал хІарпал, амма текстазул бутІрузда ва цо-цо цогидал бакІазда тІубараб рагІи хъвазе бегьула хІарпазул тІасиял ва гъоркьиял элементал гьечІого, кІиго парллелиял мухъазда гьоркьоб гІадин (бл.сураталде) — гьединаб хъвай ккола цогидал алипбаязда ругел бетІерал хІарпазул аналог, гьелда абула «мтаврули»[1]. Гьеб гуржи хъвай-хъвагІиялъул тайпа буго бачун Юникодалде гъорлъе 11.0 версиялдаса байбихьун[2].
Алфабет
[хисизабизе | код хисизабизе]ГІурччинаб кьералъ рихьизарун руго цере гуржи мацІалда, амма гьанже гІицІго цогидал мацІазда хІалтІизарулел хІарпал. БагІараб кьералъ — цогидал мацІазда хІалтІизарулел, амма гуржи мацІалда киданиги рукІинчІел хІарпал. ХъахІилаб кьералъ — гуржи мацІалда хІалтІтзарулел рукІарал, амма гьанже кибниги гьечІел хІарпал. ЦІахІилаб кьералъ — цере цогидал мацІазда рукІарал, амма гьанже киниги гьечІел хІарпал.
Цогидал алфабетазде журарал хӀарпал
[хисизабизе | код хисизабизе]Мхедрулиялъул адаптация гьабун буго гуржи гуребги цогидал мацӀазеги. Гьел алфабетазул цо-цоязда цӀунун руго гуржиялда басралъарал хӀарпал, цогидазе щун руго тӀадеги хӀарпал:
| ჶ фи |
ჷ шва |
ჸ элифи |
ჹ сверараб гани |
ჺ гӀайни |
ჼ модификатор нар |
ჽ аэн |
ჾ къараб ишара |
ჿ лабиалаб ишара |
- ჶ (фи) хӀалтӀизабула лазгун сваналда, цебе гьири ва абхаз алфабетаздаги букӀана.[3] Эб лӀугьун буго грек Φ (фи) хӀарпалдаса.
- ჷ (шва), гьединго жинда ун абулеб, хӀалтӀизабула шва гьаркьие свангун мегрелалда, цебе букӀана гьири гин абхаз алфабетаздаги.[3]
- ჸ (элифи) хӀалтӀизабула глотталаб стопалъе свангун мегрелалда.[3] Эб буго нахъехун буссараб ⟨ყ⟩ (къари).
- ჹ (сверараб гани) цо мехалда букӀана [ɢ] гьаркьие дагъистаниял мацӀазда евангелияб литературалда.[3]
- ჼ (модификатор нар) хӀалтӀизабула бац мацӀалда. Элъ назаллъизабула цебе бугеб рагьараб.[4]
- ჺ (гӀайни) цо-цо хӀалтӀизабула [ʕ] гьаркьие бац мацӀалда.[3] Эб лӀугьун буго гӀараб ⟨ع⟩ (ʿгӀайн) хӀарпалдаса
- ჽ (аэн) хӀалтӀизабулеб букӀана гьири мацӀалда. Эб абулаан [ə] гӀадин.[5]
- ჾ (къараб ишара) хӀалтӀизабулаан абхазалда цебесеб рагьукъалъул веларизация бихьизабизе.[6]
- ჿ (лабиалаб ишара)хӀалтӀизабулаан абхазалда цебесеб рагьукъалъул лабиализация бихьизабизе.[6]
Ккел
[хисизабизе | код хисизабизе]Гьеб таблоялда кьун буго лъабабго хъвай параллелал хӀубазда, гъорлӀе рачун руго киналго алфабетазда гьанже басралъарал хӀарпал (хъахӀилаб фоналда рихьизарун руго), гуржиялда басралъарал, хӀо цогидал алфабетазда хӀалтӀизарулел (гӀурччинаб фон), яги тӀадеги хӀарпал, гуржиялдаса батӀиял мацӀазда ругел (розияб фон). «Националаб» транслитерация буго гуржи хӀукуматалъ хӀалтӀизабулеб система, «лаз» абуни буго латин лаз алфабет, Туркиялда хӀалтӀизабулеб. Таблоялда гьединго кьун руго нумерияб кӀварги.
| ХӀарпал | Юникод (мхедрули) |
ЦӀар | ИФА | Транскрипцияби | Нумерияб кӀвар | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| асмотаврули | нусхури | мхедрули | мтаврули | Националаб | ISO 9984 | BGN | Лаз | ||||
| Ⴀ | ⴀ | ა | Ა | U+10D0 | ани | /ɑ/, сван /a, æ/ | A a | A a | A a | A a | 1 |
| Ⴁ | ⴁ | ბ | Ბ | U+10D1 | бани | /b/ | B b | B b | B b | B b | 2 |
| Ⴂ | ⴂ | გ | Გ | U+10D2 | гани | /ɡ/ | G g | G g | G g | G g | 3 |
| Ⴃ | ⴃ | დ | Დ | U+10D3 | дони | /d/ | D d | D d | D d | D d | 4 |
| Ⴄ | ⴄ | ე | Ე | U+10D4 | эни | /ɛ/ | E e | E e | E e | E e | 5 |
| Ⴅ | ⴅ | ვ | Ვ | U+10D5 | вини | /v/ | V v | V v | V v | V v | 6 |
| Ⴆ | ⴆ | ზ | Ზ | U+10D6 | зени | /z/ | Z z | Z z | Z z | Z z | 7 |
| Ⴡ | ⴡ | ჱ | Ჱ | U+10F1 | гье | /eɪ/, сван /eː/ | — | Ē ē | Ey ey | — | 8 |
| Ⴇ | ⴇ | თ | Თ | U+10D7 | тани | /t⁽ʰ⁾/ | T t | Tʼ tʼ | Tʼ tʼ | T t | 9 |
| Ⴈ | ⴈ | ი | Ი | U+10D8 | ини | /i/ | I i | I i | I i | I i | 10 |
| Ⴉ | ⴉ | კ | Კ | U+10D9 | кӀани | /kʼ/ | Kʼ kʼ | K k | K k | Ǩ ǩ | 20 |
| Ⴊ | ⴊ | ლ | Ლ | U+10DA | ласи | /l/ | L l | L l | L l | L l | 30 |
| Ⴋ | ⴋ | მ | Მ | U+10DB | мани | /m/ | M m | M m | M m | M m | 40 |
| Ⴌ | ⴌ | ნ | Ნ | U+10DC | нари | /n/ | N n | N n | N n | N n | 50 |
| Ⴢ | ⴢ | ჲ | Ჲ | U+10F2 | йе | /je/, мегрел, лаз & сван /j/ | — | Y y | J j | Y y | 60 |
| Ⴍ | ⴍ | ო | Ო | U+10DD | они | /ɔ/, сван /ɔ, œ/ | O o | O o | O o | O o | 70 |
| Ⴎ | ⴎ | პ | Პ | U+10DE | пӀари | /pʼ/ | Pʼ pʼ | P p | P p | P̌ p̌ | 80 |
| Ⴏ | ⴏ | ჟ | Ჟ | U+10DF | жани | /ʒ/ | Zh zh | Ž ž | Zh zh | J j | 90 |
| Ⴐ | ⴐ | რ | Რ | U+10E0 | раэ | /r/ | R r | R r | R r | R r | 100 |
| Ⴑ | ⴑ | ს | Ს | U+10E1 | сани | /s/ | S s | S s | S s | S s | 200 |
| Ⴒ | ⴒ | ტ | Ტ | U+10E2 | тӀари | /tʼ/ | Tʼ tʼ | T t | T t | Ť t͏̌ | 300 |
| Ⴣ | ⴣ | ჳ | Ჳ | U+10F3 | ви | /uɪ/, сван /w/ | — | W w | — | — | 400[a] |
| Ⴓ | ⴓ | უ | Უ | U+10E3 | уни | /u/, сван /u, y/ | U u | U u | U u | U u | 400[a] |
| Ⴧ | ⴧ | ჷ | Ჷ | U+10F7 | ун, шва | Мегрел & сван /ə/ | — | — | — | — | — |
| Ⴔ | ⴔ | ფ | Ფ | U+10E4 | пари | /p⁽ʰ⁾/ | P p | Pʼ pʼ | Pʼ pʼ | P p | 500 |
| Ⴕ | ⴕ | ქ | Ქ | U+10E5 | кани | /k⁽ʰ⁾/ | K k | Kʼ kʼ | Kʼ kʼ | K k | 600 |
| Ⴖ | ⴖ | ღ | Ღ | U+10E6 | гъани | /ɣ/ | Gh gh | Ḡ ḡ | Gh gh | Ğ ğ | 700 |
| Ⴗ | ⴗ | ყ | Ყ | U+10E7 | къари | /qʼ/ | Qʼ qʼ | Q q | Q q | Q q | 800 |
| — | — | ჸ | Ჸ | U+10F8 | элиф | Мегрел & сван /ʔ/ | — | — | — | — | — |
| Ⴘ | ⴘ | შ | Შ | U+10E8 | шини | /ʃ/ | Sh sh | Š š | Sh sh | Ş ş | 900 |
| Ⴙ | ⴙ | ჩ | Ჩ | U+10E9 | чини | /tʃ⁽ʰ⁾/ | Ch ch | Čʼ čʼ | Chʼ chʼ | Ç ç | 1000 |
| Ⴚ | ⴚ | ც | Ც | U+10EA | цани | /ts⁽ʰ⁾/ | Ts ts | Cʼ cʼ | Tsʼ tsʼ | Ʒ ʒ | 2000 |
| Ⴛ | ⴛ | ძ | Ძ | U+10EB | дзили | /dz/ | Dz dz | J j | Dz dz | Ž ž | 3000 |
| Ⴜ | ⴜ | წ | Წ | U+10EC | цӀили | /tsʼ/ | Tsʼ tsʼ | C c | Ts ts | Ǯ ǯ | 4000 |
| Ⴝ | ⴝ | ჭ | Ჭ | U+10ED | чӀари | /tʃʼ/ | Chʼ chʼ | Č č | Ch ch | Ç̌ ç̌ | 5000 |
| Ⴞ | ⴞ | ხ | Ხ | U+10EE | хани | /χ/ | Kh kh | X x | Kh kh | X x | 6000 |
| Ⴤ | ⴤ | ჴ | Ჴ | U+10F4 | хъари, гьари | /q⁽ʰ⁾/ | — | H̱ ẖ | qʼ | — | 7000 |
| Ⴟ | ⴟ | ჯ | Ჯ | U+10EF | джани | /dʒ/ | J j | J̌ ǰ | J j | C c | 8000 |
| Ⴠ | ⴠ | ჰ | Ჰ | U+10F0 | гьаэ | /h/ | H h | H h | H h | H h | 9000 |
| Ⴥ | ⴥ | ჵ | Ჵ | U+10F5 | гьоэ | /oː/, бац /ʕ, ɦ/ | — | Ō ō | — | — | 10000 |
| — | — | ჶ | Ჶ | U+10F6 | фи | Лаз /f/ | — | F f | — | F f | — |
| — | — | ჹ | Ჹ | U+10F9 | сверараб гани | Дагъистаниял мацӀазул /ɢ/ евангелияб литературалда[3] | — | — | — | — | — |
| — | — | ჺ | Ჺ | U+10FA | гӀайни | Бац /ʕ/[3] | — | — | — | — | — |
| — | — | ჼ | — | U+10FC | нар модификатор | Бац /◌̃/ назализация цебехунисеб рагьаралъул[4] | — | — | — | — | — |
| Ⴭ | ⴭ | ჽ | Ჽ | U+10FD | аэн[6] | Оссет /ə/[5] | — | — | — | — | — |
| — | — | ჾ | Ჾ | U+10FE | къараб ишара[6] | Абхаз веларизация цебезунисеб рагьукъалъул[6] | — | — | — | — | — |
| — | — | ჿ | Ჿ | U+10FF | лабиалаб ишара[6] | Абхаз лабиализация цебехунисеб рагьукъалъул[6] | — | — | — | — | — |
Нотаби
[хисизабизе | код хисизабизе]Референсал
[хисизабизе | код хисизабизе]- ^ Revised proposal for the addition of Georgian characters to the UCS
- ^ Proposed New Characters: The Pipeline
- ^ a b c d e f g Unicode Standard, V. 6.3. U10A0, p. 3
- ^ a b Ager, Simon (2021-04-23). "Bats alphabet, pronunciation and language". Omniglot. Архивация оригиналалдаса, 2021-04-24. Щвей 2024-06-12.
- ^ a b Ager, Simon (2021-04-23). "Ossetian language, alphabet and pronunciation". Omniglot. Архивация оригиналалдаса, 2021-04-27. Щвей 2024-06-12.
- ^ a b c d e f g Everson, Michael; Melkadze, Ninell; Pentzlin, Karl; Yevlampiev, Ilya (17 фебруар 2010). "Proposal for encoding Georgian and Nuskhuri letters for Ossetian and Abkhaz" (PDF). unicode.org. Архивация (PDF) оригиналалдаса, 6 юл 2017. Щвей 2018-04-24.
РегІелал
[хисизабизе | код хисизабизе]- Грузинский алфавит для детей (для печати)
- Грузинский транслит и виртуальная грузинская клавиатура (грузино-английский)
- Грузинский транслит (грузино-английский)
- Грузино-русская транслитерация Архивация 2016-07-05 Wayback Machine
- Л. Чхаидзе, обзор гипотез о происхождении грузинского алфавита Архивация 2013-12-16 Wayback Machine
- «Титло» — переводчик чисел, записанных грузинскими и другими хӀарпми.
- Гамкрелидзе, Т. Алфавитное письмо и древнегрузинская письменность. — Тбилиси: изд. Тбилисского университета, 1989.
- Хурцилава, Б. Грузинский алфавит Асомтаврули и её создатели: Бакур и Гри Ормизд, Тбилиси, 2009 *Khurtsilava, B. The inscriptions of the Georgian Monastery in B’ir el-Qutt and their chronology, «Historical Verticals», #35-36, 2016 Levan Chilashvili. «The Pre-Christian Georgian inscription from Nekresi».- Centre for Kartvelian Studies, Tbilisi State University. The Kartvelologist (Journal of Georgian Studies), no. 7, Tbilisi, 2000
- Образец старогрузинских текстов (псалмы)