БолмацӀ
| БолмацӀ | |
|---|---|
| Абулеб куц | /ˈboɫ.mät͡sːʼ/ |
| Территория | Авария |
| Этниклъи | Аварал |
| Эра | ЦебетӀуна гьанжесеб литературияб мацӀалде |
Цесеб форма | |
| ГӀараб (Авар гӀажам) | |
| МацӀалъул кодал | |
| ISO 639-1 | av Авар |
| ISO 639-2 | Авар (B) (T) |
| ISO 639-3 | ava Авар |
БолмацӀ[a] ккола батӀи-батӀиял свералабазда кӀалъалел чагӀаз цоцада гьоркьоб коммуникациялъе хӀалтӀизабулеб букӀараб аваразул «халкъияб» мацӀ ("свералабазда гьоркьосеб койне").[1][2]
ЛӀугьана авар мацӀалъул хьундасеб тӀадкаламалъул кьучӀалда, аслияб куцалъ хундерил сверелалъул (бакъдасел сверелазул цо-цо асаргун).[3] БолмацӀалъул кьучӀда XIX гӀасруялда лӀугьана гьанжесеб литературияб авар мацӀ.[4]
XV гӀасруялъул ахиралда болмацӀ лӀугьана киналниги аваразул ва гьезде гӀагаралщинал гӀисинал халкъазда гьоркьор ругел хурхеназул мацӀлъун, гьелъие гӀиллалъунги букӀуна Авар нуцаллъиялъул кверщел, экономикияб ва политикияб къуват цӀикӀкӀин, аваразул миллаталъул консолидация.
БолмацӀ цебетӀеялъе ва тӀибитӀиялъе квербакъана гьединго ХVII ва ХVIII гӀасрабазда авараз ГуржиялӀе гьабулел рукӀарал чабхъеназ ва ХIХ гӀасрабазда Дагъистаналъул ва Чачаналъул халкъазул букӀараб чиядрачӀолъиялъе гӀоло къеркьеялъ.[2]
Этимолгия
[хисизабизе | код хисизабизе]БолмацӀ абураб термин буго кӀиго авар рагӀудаса гӀуцӀараб: бо рагӀул генитиваб форма бол ва мацӀ жубан.
Бо абураб рагӀи буго гӀодосанго авараб, лӀугьарабги буго прото-авар мацӀалъул *ħʷa рагӀудаса, жиндир магӀнаги бугеб "армия, къокъа". Эб рагӀи бачӀараб буго Прото-хьондакавказияб *ʡwǝ̆hri ( ~ -e) рагӀудаса.[5]
Тарих
[хисизабизе | код хисизабизе]Сипат-сурат
[хисизабизе | код хисизабизе]БолмацӀалда асарал
[хисизабизе | код хисизабизе]Ралагье гьединго
[хисизабизе | код хисизабизе]МугъчӀваял
[хисизабизе | код хисизабизе]Комментариял
[хисизабизе | код хисизабизе]- ^ ЦӀалулеб куц: /bolmät͡sːʼ/, ортографияб вариант: болмаць
Иццал
[хисизабизе | код хисизабизе]- ^ Агния Васильевна Десницкая. Наддиалектные формы устной речи и их роль в истории языка. — 1970.
- ^ a b "Бол мац – феномен дагестанской цивилизации". mkala.mk.
- ^ "AVARIC LANGUAGE". gutenberg.us (мацӀ: английский).
- ^ "АВАРСКИЙ ЯЗЫК". Энциклопедия Кругосвет.
- ^ "Бо рагӀул этимология". Starlingdb.org. The Tower of Babel. The Global Lexicostatistical Database. 12 Январ 2024.