БакътӀерхьул сверел
БакътӀерхьул сверел — авар мацӀалъул диалектазул цояб, жиб хьондасеб тӀадгаруде гъорлӀе унеб.[1] ТӀибитӀун буго бакътӀерхьулги хьондасебги Авариялда.
ТӀибитӀи[хисизабизе | код хисизабизе]
БакътӀерхьул гаргар тӀибитӀул ареал буго Бакълъул мухъ, Игьалиги Гьарадерихъги хутӀун, кинабниги НахъбакӀ, Гелбахъ мухъ, Шурагьиб мухъалде кколел ЧӀикӀаги Ахъайталаги. Гьединго эб свералилӀе рачуна Ункъракьалъул росабазулги, Болъихъ мухъалъул АнсалтӀа, Кьохъ, Хелекьури, Шодрода, ГӀахьвахъ мухъалъул Ингердахъ, МестӀерухъ, ЦӀолода росабазул гаргаралги.[2]
Куц-мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]
Сверел ккола одулеб, стандарталда /u/ хӀалтӀизабулелъуб бакътӀерхьул свералида букӀуна /u/.[3][4] Цо-цо рагӀабазул кьалбалӀ стандарталъул /i/ бугелъуб батула /e/.[5]
| БакъатӀерхьул | ИФА | Стандарт |
|---|---|---|
| макьо | /ˈma.tɬːʼo | макьу |
| магӀо | /ˈma.ʕo/ | магӀу |
| келеса | /ke.ˈle.sa/ | килиса |
Цо-цо рагӀабазулӀ данчӀвала делабиализация: щезе (щвезе), ссеризе (сверизе). Гьеб процесс кибго данчӀвала ансалтӀисезул гаргаралда.[5]
Морфологиялда бакътӀерхьул сверел цогидал хьондасел свералабаздаса батӀа гьабулеб бищун канаб хаслъи буго вербалаб меххалъул аналитикияб конструкциялда партиципалъул бакӀалда вербалъул гьанжесеб гӀахьалаб меххалъул форма хӀалтӀизаби: гьабула буго (гьабулеб буго), хӀалтӀула вихьана (хӀалтӀулев вихьана) цги.[5] Гьединабго феноменон данчӀвала бакъдасел свералабаздаги.[6] Гьединго батула хундерил свералил хьиндадерил гаргаралдаги.
МугъчӀваял[хисизабизе | код хисизабизе]
- ↑ МикагӀилилазул 1959, p. 488.
- ↑ МикагӀилилазул 1959, p. 492.
- ↑ Магомедов, М. А.; Магомедова, М. М. (2018). "Проблемы диалектного членения аварского языка" (PDF). Филологические науки. Вопросы теории и практики. Тамбов: Грамота. 1 (9#87): 123–126. ISSN 1997-2911. Халагьи 2024-03-02.
- ↑ Атаев, Б. М (2020). "Некоторые фонетико-морфологические особенности диалектов аварского языка" (PDF). Вестник Института языка, литературы и искусства им. Г. Цадасы. ДФИЦ РАН (22): 8–13. doi:10.31029/vestiyali22/1. Халагьи 2024-03-02.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 МикагӀилилазул 1959, p. 490.
- ↑ МикагӀилилазул 1959, p. 491.
Библиография[хисизабизе | код хисизабизе]
- МикагӀилилазул, Ш. И. (1959). Бокарев, Е. А. (ред.). Очерки аварской диалектологии [Авар диалектологиялъул хъвай-хъвагӀаял]. Ленинград: СССРалъул гӀелмабазул академиялъул пресса. гь. 510.