МахӀачхъала

МахӀачхъала
	Дагъистаналъул тахшагьар
МахӀачхъала
Байрахъ[d]	Герб
	42°59′00″ ш. гӀ. 47°30′00″ бб. х.HGЯO
Пачалихъ	Россия
Федерациялъул субъект	Дагъистан
Жанисеб бикьи	3 административияб район: Ленинский,; Кировский; Советский;
Мэр	Салман Дадаев
Тарих ва ракьхъвай
КьучӀ лъей	1844
ГӀатӀилъи	468,13 (шагьаралъул округ) км²
Централъул борхалъи	10 Метр
Климаталъул тайпа	гьоркьохъеб
СагӀтазул зона	UTC+3:00
Халкъ
Къадар	▲662 600 чел. (2023);
Гъунки	Жугьаялъулаб гъалатӀ: ракӀалда гьечӀеб < оператор . чи/км²
Конфессия(л)	бусурбаби-суниял, ортодокс-христианал ва ягьудал
Катойконим	махӀачхъалаялдасев, махӀачхъалаялдасей, махӀачхъалаялдасел
Цифрабазул идентификаторал
Телефоналъул код	+7 8722
Почалъул индекс	367000–367999
ОКАТО код	82401000000
ОКТМО код	82701000001
	mkala.ru (гІурус)
	МахӀачхъала Москва МахӀачхъала МахӀачхъала
	Медиафайлал Викигъамасалда

МахIачхъала (лъар. Анжикъала, Магьачкъала, гІур. Махачкала́) — ккола Россиялъул жанубалда бугеб шагьар, Дагъистан жумгьурияталъул тахшагьар, халкъалъул рикIкIеналъул рахъалъ Шималияб Кавказалъул регионалда лъабабизе иргаялда бугеб ва Шималияб Кавказалъул федералияб округалъул чIахIиял шагьараздаса цояб.

Жакъа шагьар бугеб бакI гIуцIцIана 1844 соналъ, гIурусазул рагъул щулалъиялъул мурадалда ва гьелда цIар букIана Петровское. 1857 соналъ гьеб бакI кIодолъана ва гIадамал цIикIкIана, цинги гьелъие шагьаралъул статус щвана, ва цIарги кьуна порталъул шагьар Петровск абун, гьедин цIар кьеялъеги гIиллалъун лъугьана 1722—1723 соназда Персиялде кIанцIизе унаго, Пётр I-сесул аскариял гьанир чIеялда бан.

1918 соналъул 15 ноябралъ, гьеб заманаялъ вукIарав Дагъистаналъул бетIер Тарковскиялдаса НухI-Бегил амруялдалъун, шагьаралъул цIар хисун гьелъие кьуна Шамилил Хъала шагьар абураб цIар. Гьебги букIана кIудияв имам Шамил халкъазул рекIелъа инчIого вукIиналъул мурадалда гьабураб хIалтIи.^[2].

1921 соналъул 14 маялъ Дагъистаналъул савраталъул комимтеталъул амруялдалъун МахIачхъала лъугьана ДАССРалъул тахшагьарлъун ва цIарги хисана МахIачхъала абун, Унсоколоса савратчи МахIач ДахIадаевги кIодо гьавун.^[3]. Жакъа къоялда жаниб шагьар бугеб бакI, мугIрузул халкъазда гьоркьоб лъалеблъун букIана Гьоркьохъел гIасрабазул заманаялдасанго, Анжи-Хъала абураб цIаралда гъоркь^[4] — гьелъул магIнаги ккола «луълуъалъул хъала» - абураб,^[5] лъарагI мацIалдаса буссинабуни.

Халкъалъул къадар

Ошибка Lua в Модуль:Statistical на строке 76: attempt to index local 'RawData' (a nil value). Ошибка Lua в Модуль:Statistical на строке 76: attempt to index local 'RawData' (a nil value).

МахIачкала — ккола бищун гIадамал жанир цIикIкIараб шагьарлъун Шималияб Кавказалъул Федералияб Округалда, ва гьединго хеккого гIолел Россиялъул чIахIиял шагьараздасаги.

Динияб гIуцIцIи

Шагьаралда руго, киналниги дуниялалда ругелщинал динал ккурал гIадамал, цого-цо буддизмалъул гьечIо. ЦIикIкIунисеб бутIа (90 %) ккола бусурбаби суннитал. Шагьаралда буго, Европаялдаго бищун кIудияблъун рикIкIунеб ЖумгIа мажгит. Гьединго шагьаралда буго христианазул — Свято-Успенил кафедралияб килиса. Гьанже бан бахъана, Ермошкина къотIноб жугьутIазе магIбадги.

Миллияб рикьи

МахIачхъала шагьаралда гIумру гьабулеб буго 572 076 чияс^[6]

#	Миллат	гIадамазул къадар 2010 с.	%
1	МагIарулал	149 623	26
2	Даргиял	88 573	15
2	ЛъарагIал	86 503	15
3	Тумал	79 906	14
3	Куралал	84 479	14
4	ГIурусал	35 908	6
	тIолго МахIачхъала шагьар	572 076	100

ХӀужаби

^ Подсчитано по базе данных муниципальных образований РФ на 2008 год
^ ""Черновик" 15 июля 2005". Архивация оригинал (2014-09-03). Щвей 2022-04-17. {{cite web}}: Invalid |url-status=хвараб (help)
^ Марковин В. И. Махачкала - преддверие гор // Дорогами и тропами Дагестана. — М.: Искусство, 1974.
^ Алиев К. М. (2005-06-27). "Еще раз об Анжи". Кумыкский мир. Архивация оригинал (2007-12-17). Щвей 2011-03-12. {{cite web}}: Invalid |url-status=хвараб (help)
^ "Анжи (Инжи)" (in русский). Кумыкский мир. Архивация оригинал (2012-02-12). Щвей 2011-5-7. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |url-status=хвараб (help); Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)
^ "Перепись 2010 года. Дагстат. Том 3". Архивация оригинал (2017-10-11). Щвей 2022-04-17. {{cite web}}: Invalid |url-status=хвараб (help)

[1] Подсчитано по базе данных муниципальных образований РФ на 2008 год

[2] ""Черновик" 15 июля 2005". Архивация оригинал (2014-09-03). Щвей 2022-04-17. {{cite web}}: Invalid |url-status=хвараб (help)

[3] Марковин В. И. Махачкала - преддверие гор // Дорогами и тропами Дагестана. — М.: Искусство, 1974.

[4] Алиев К. М. (2005-06-27). "Еще раз об Анжи". Кумыкский мир. Архивация оригинал (2007-12-17). Щвей 2011-03-12. {{cite web}}: Invalid |url-status=хвараб (help)

[5] "Анжи (Инжи)" (in русский). Кумыкский мир. Архивация оригинал (2012-02-12). Щвей 2011-5-7. {{cite web}}: Check date values in: |accessdate= (help); Invalid |url-status=хвараб (help); Italic or bold markup not allowed in: |publisher= (help)

[6] "Перепись 2010 года. Дагстат. Том 3". Архивация оригинал (2017-10-11). Щвей 2022-04-17. {{cite web}}: Invalid |url-status=хвараб (help)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

р гь х Дагъистаналъул мухъал, шагьарал ва гьенал
Тахшагьар: МахӀачхъала
	Мухъал	Агъул Ахтиб БагӀархъала Бакълъул Болъихъ Гелбахъ Гъуниб ГӀаяша ГӀахьвахъ ГӀахъуша ДахӀадал ДешлахӀар Дибирилросу Дохъузпара Кули Курагь Къарабдахъ Лавашиб ЛъаратӀа МухӀарамхур НахъбакӀ Нугъай Рутул СтӀал-Сулейманил Табасаран Тарамухъ Турхъалиб Тум Унсоколо Хайдахъ Хасавхъала Хив Хунзахъ Хьаргаби ЦӀиябтум ЦӀумада ЦӀунтӀа Чор ЧӀарада Шамилил Шурагьиб
	Шагьарал	БагӀархъала Гелбахъ Дагъистаналъул цӀаял Дербенд Инзбар Каспиялъухъ МахӀачхъала Салануб Хасавхъала Шурагьиб
	Гьенал	Азайниб Албуриросу Байитухъ Баракат Белижи ГохӀтӀа ГӀачиб ГӀолазухъ КӀахъулӀ Мамадхъала Манас Самандар Сулахъ УргъабекӀ Хадум ЦӀияб КӀахъулӀ ЦӀияб Сулахъ Шамилхъала Шамхал