Авар сверухълъи
| сверухълъи | |
| Авар сверухълъи | |
|---|---|
| Пачалихъ | Халип:Флаг / Россиялъул империя |
| Сардарат | Кавказалъул |
| Вилаят | Дагъистаналъул |
| ГъорлӀе бачуна | 4 наиблъи |
| Центер | Хунзахъ |
| Территория | |
| ГӀатӀилъи | 1 306,80 км² (0,04 %) |
| БакӀ | 9-б |
| Тарих | |
| ГӀуцӀи | 1864 |
| ТӀагӀинаби | 1928 |
| Демография | |
| Къадар |
35 749 чи (1916 сон) |
| Гъунки | 27 чи/км² |
| Росдалаб агьлулъи | 100 % |
| Миллат(ал) | аварал |
| Конфессия(л) | бусурбаби (суниял) |
 |
|
Авар сверухълъи (гІур. Ава́рскій о́кругъ) — Дагъистаналъул вилаяталда ва Совет Дагъистаналда гъорлӀ букӀараб административияб цвел (округ), жиб 1864–1928 соназда букӀараб. Административияб центер букӀана Хунзахъ.[1]
Тарих
[хисизабизе | код хисизабизе]Дагъистаналъул вилаяталда гъорлӀ Авар сверухълъи гӀуцӀана 1864 соналъ, Авар ханлъи ликвидинабиялдалъун. 1921 соналъ гьеб ана Совет Дагъистаналде гъорлӀе.
1928 ноябралда Дагъистаналъул АССРалда гьабуна кантуниябе рикьи ва киналго сверухълъаби гӀадин, Авар сверухълъиги тӀагӀинабуна.
Административияб рикьи
[хисизабизе | код хисизабизе]Сверухълъи бикьулаан наиблъабазде, жал 1899 соналъ бутӀабазде (гӀур. участок) руссинарурал. БутӀаби рикьулаан жамагӀатазде.
1895 соналъ сверухълъиялда букӀана 4 наиблъи: Бакълъухъ (центер — Гъоркьбакълъухъ), Хьиндал (центер — Унсоколо), Хунзахъ, ЦӀатӀанихъ (центер — Харахьи).[2]
1913 соналде Авар сверухълъи бикьулаан хадусел бутӀабазде:[3]
| БутӀа | ГӀурус цӀар | Агьлулъи (1912) | ГӀатӀилъи |
|---|---|---|---|
| Хунзахъ | Хунзахскій участокъ | 19,026 | 524.32 square versts (596.71 km2) |
| Хьиндал | Койсубулинскій участокъ | 13,687 | 623.95 square versts (710.09 km2) |
1926 соналде сверухълъиялъул административияб гӀуцӀи букӀана хадусеб ункъго бутӀа: Бакълъухъ (центер — Гьандихъ), Хьиндал (центер — Унсоколо), Харахьи ва Хунзахъ.
Демография
[хисизабизе | код хисизабизе]Россиялъул империялъул ценз (1897)
[хисизабизе | код хисизабизе]1897 соналъул Россиялъул империялъул агьлулъиялъул къадар рикӀкӀиналъул бяназда рекъон, Авар сверухълъиялъул агьлулъи букӀана 37 639 чи, гьезул 18 890 бихьинчи ва 18 749 чӀужугӀадан. Халкъалъул цӀикӀкӀанисезул рахьдал мацӀлъун букӀана Авар.[4]
| МацӀ | КӀалъалезул къадар | % |
|---|---|---|
| Авар | 36,063 | 95.81 |
| ГӀараб | 912 | 2.42 |
| ГӀурус | 428 | 1.14 |
| Украин | 83 | 0.22 |
| Пол | 26 | 0.07 |
| Дарги | 18 | 0.05 |
| Тум | 13 | 0.03 |
| ЖугьутӀ | 12 | 0.03 |
| Гуржи | 11 | 0.03 |
| Герман | 7 | 0.02 |
| Армен | 6 | 0.02 |
| ЛъарагӀ | 5 | 0.01 |
| Курал | 4 | 0.01 |
| Татар[a] | 4 | 0.01 |
| Чачан | 1 | 0.00 |
| Парс | 1 | 0.00 |
| Цогидал | 45 | 0.12 |
| КИНАВНИГИ | 37,639 | 100.00 |
Сверухълъиялъул марказ Хунзахъ гӀумру гьабун вукӀана 1587 чи.[5]
Кавказияб Календар (1917)
[хисизабизе | код хисизабизе]Кавказияб Календаралъул 1917 соналъулаб басмаялда рекъон, 1916 соналъ Авар сверухълъиялда гӀумру гьабун вукӀана 35 749 чи, гьезул 17,956 бихьинчи ва 17 793 чӀужугӀадан, гьел киназдасаго 34 935 чи вукӀана кидаго гӀумру гьабун вугев, 814 чи вукӀана заманалъ чӀарав:[6]
| Халкъ | Къадар | % |
|---|---|---|
| Шималкавказиял | 34,957 | 97.78 |
| ГӀурусал[b] | 666 | 1.86 |
| Цогидал европиял | 91 | 0.25 |
| ЖугьутӀал | 31 | 0.09 |
| Армениял | 4 | 0.01 |
| КИНАВНИГИ | 35,749 | 100.00 |
Баянкьелал
[хисизабизе | код хисизабизе]МугъчӀваял
[хисизабизе | код хисизабизе]- ^ Tsutsiev, Arthur (2014). Atlas of the Ethno-Political History of the Caucasus. Буссинаби: Nora Seligman Favorov. New Haven: Yale University Press. ISBN 9780300153088.
- ^ Памятная книжка Дагестанской области / Е. И. Козубскій. — Темиръ-Ханъ-Шура: "Русская типографія", 1895.
- ^ Кавказский календарь на 1913 год [Caucasian calendar for 1913] (in Russian) (68th ред.). Tiflis: Tipografiya kantselyarii Ye.I.V. na Kavkaze, kazenny dom. 1913. гьл. 144–151. Архивация оригинал (19 април 2022).
{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ^ a b "Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей". www.demoscope.ru. Щвей 2022-07-03.
- ^ Демоскоп Weekly — Приложение. Справочник статистических показателей (гІурус). Дата: 24 декембер 2009. Архивация: 16 септембер 2011 сон.
- ^ Кавказский календарь на 1917 год [Caucasian calendar for 1917] (in Russian) (72nd ред.). Tiflis: Tipografiya kantselyarii Ye.I.V. na Kavkaze, kazenny dom. 1917. гьл. 186–193. Архивация оригинал (4 November 2021).
{{cite book}}: Check date values in:|archive-date=(help)CS1 maint: unrecognized language (link)
Дагъистаналъул вилаяталъул административияб рикьи | ||
|---|---|---|
Тахшагьар: Темир-Хан-Шура | ||
| Сверухълъаби |  | |