Авар мухъ-ракь

Википедия — эркенаб энциклопедия сайталдасан материал
Авар миллат бугеб территория» гьумералдаса гьанибе буссинабуна)

Авар мухъ-ракь ккола жакъа къоялъ авараз гӀумру гьабун бугеб территория, жибги бугеб Бакъбаккул Кавказалда. Аваразул гӀемерисез (киназулго 85 %) гӀумру гьабун буго жидерго тарихияб ватӀаналда — Авариялда, жиб жакъасеб Дагъистаналъул бакътӀерхьун рахъалде кколеб, аваразул жеги 6 проценталъ гӀумру гьабулеб буго Россиялъул цогидал регионазда. Россия тун къватӀиб гӀумру гьабун буго аваразул 9 %, аслияб куцалъ Авар ЦӀоралда (жиб гьабсагӀат Азарбижаналда гъорлӀ бугеб , гьелъул хьондасебгин бакътӀерхьуда) ва Туркиялда диаспораби гӀадин.

Аварал ккола Дагъистаналъул киналниги 52 муниципалияб гӀуцӀиялъул 23 гӀуцӀиялда цӀикӀкӀанисеб халкълъун. Гьел гӀуцӀиязулги 14 ккола ккола аваразул гьисторикияб территориялъун. Гьединго аваразул гьисторикияб территориялъун ккола Азарбижаналда гъорлӀ бугеб ЦӀор (букӀараб ЧӀар Республика).

Аваразул тарихиял мухъал[хисизабизе | код хисизабизе]

Аваразул тарихиял мухъазул халкъалъул къадар кьун буго 2022 соналъул 1 январалде бугеб хӀалалъ, ва дагьабги мухӀканго 2010 соналъул халкъалъул къадаралъул хъвай-хъвагӀай гьабиялда рекъон:[1][2][3][4]

цӀарбайрахъгербгӀатӀилъи
км²
халкъ
кинабниги
01.01.2020
чи
халкъ
кинабниги
14.10.2010[2]
чи
халкъ
шагьаралъулаб
14.12.2010[2]
чи (%)
гъорлӀе
бачуна
админ.
марказ
марказалъул
халкъ
14.X.2010[4]
чи.
карта
1e-06Мухъал
(муниципалиял мухъал)
1Бакълъул мухъ
(гІур. Гумбетовский район)
676,1621 280[5]220460 (0,00 %)15 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «Бакълъул мухъ»МелъелтӀа р.3314[6]
2Болъихъ мухъ
(гІур. Ботлихский район)
687,9359 920[5]543220 (0,00 %)20 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «Болъихъ мухъ»Болъихъ р.11 944[5]
3ГӀахьвахъ мухъ
(гІур. Ахвахский район)
196,8724 448[5]220140 (0,00 %)13 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «ГӀахьвахъ мухъ»КӀкӀаратӀа р.5093[5]
4Гъуниб мухъ
(гІур. Гунибский район)
609,5230 102[5]253030 (0,00 %)18 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «Гъуниб мухъ»Гъуниб р.2629[5]
5ЛъаратӀа мухъ
(гІур. Тляратинский район)
1 611,5225 170[7]221650 (0,00 %)18 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «ЛъаратӀа мухъ»ЛъаратӀа р.1200[6]
6НахъбакӀ мухъ
(гІур. Казбековский район)
585,1350 600[5]427525202 (12,17%)
1 ш.т.гь:
Хадум (5202)
13 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «НахъбакӀ мухъ»Дилим р.9731[5]
7Унсоколо мухъ
(гІур. Унцукульский район)
559,8632 144[8]295474886 (16,54 %)
1 ш.т.гь:
Шамилхъала
12 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «Унсоколо мухъ»Шамилхъала ш.т.гь.4925[9]
8Хунзахъ мухъ
(гІур. Хунзахский район)
551,9133 019[10]316910 (0,00 %)24 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «Хунзахъ мухъ»Хунзахъ р.4245[6]
9Хьаргаби мухъ
(гІур. Гергебильский район)
346,5220 037[5]199100 (0,00 %)10 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «Хьаргаби мухъ»Хьаргаби р.4818[5]
10ЦӀумада мухъ
(гІур. Цумадинский район)
1 178,4826 911[11]233450 (0,00 %)23 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «ЦӀумада мухъ»Агъвали р.2969[12]
11ЦӀунтӀа мухъ
(гІур. Цунтинский район)
1 538,9121 110[13]182820 (0,00 %)8 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «ЦӀунтӀа мухъ»ЦӀунӀа р.б/гь
11.000002БежтӀа мухъ[14]
(гІур. Бежтинский участок)
575,348298[15]72400 (0,00 %)5 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «ЦӀунтӀа мухъ»БежтӀа р.3502[6]
12ЧӀарада мухъ
(гІур. Чародинский район)
894,0313 518[16]117770 (0,00 %)13 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «ЧӀарада мухъ»ЦӀуриб р.2234[6]
13Шамилил мухъ
(гІур. Шамильский район)
892,1930 693[17]281220 (0,00 %)25 м. гӀ.БутӀаялде раккизе «Шамилил мухъ»ХӀебда р.2908[18]

ЧӀел-бакӀал[хисизабизе | код хисизабизе]

Бакълъул мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

Росдал боял:
Росаби:

Болъихъ мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

ГӀахьвахъ мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

Гъуниб мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

ЛъаратӀа мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

НахъбакӀ мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

Унсоколо мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

Хунзахъ мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

Хьаргаби мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

ЦӀумада мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

ЦӀунтӀа мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

БежтӀа мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

ЧӀарада мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

Шамилил мухъ[хисизабизе | код хисизабизе]

Аварал цӀикӀкӀанисел ругел мухъал[хисизабизе | код хисизабизе]

Аварзул цогидал росаби[хисизабизе | код хисизабизе]

Азарбижаналда[хисизабизе | код хисизабизе]

Ралагье гьединго[хисизабизе | код хисизабизе]

МугъчӀваял[хисизабизе | код хисизабизе]

  1. "2010 соналъул ТӀолго Россиялъул халкъалъул къадар рикӀкӀиналъул хӀасил. 11. Россиялъул, федералиял сверухълъабазул, Россиялъул Федерациялъул субъектазул, шагьаразул сверухълъабазул, муниципалиял мухъазул, шагьаразул ва росабазул боязул (поселениязул) халкъалъул къадар". Росстат. Архивация оригинал (2013-06-01).
  2. 2,0 2,1 2,2 "2010 соналъул ТӀолго Россиялъул халкъалъул къадар рикӀкӀиналъул хӀасил. 11. Россиялъул, федералиял сверухълъабазул, Россиялъул Федерациялъул субъектазул, шагьаразул сверухълъабазул, муниципалиял мухъазул, шагьаразул ва росабазул боязул (поселениязул) халкъалъул къадар" (PDF). Росстат. Архивация оригинал (PDF) (2012-10-17).
  3. "2010 соналъул ТӀолго Россиялъул халкъалъул къадар рикӀкӀиналъул хӀасил. 5. Россиялъул, федералиял сверухълъабазул, Россиялъул Федерациялъул субъектазул, шагьаразул сверухълъабазул, мухъазул, шагьаразул чӀей бугеб бакӀазул, росдалал чӀей бугел бакӀазул — мухъазул марказазул ва 3 азарго ялъуни гьелдаса цӀикӀкӀун чи вугел росдалал чӀей бугел бакӀазул халкъалъул къадар". Росстат. Архивация оригинал (2013-06-02).
  4. 4,0 4,1 "2010 соналъул ТӀолго Россиялъул халкъалъул къадар рикӀкӀиналъул хӀасил. 5. Россиялъул, федералиял сверухълъабазул, Россиялъул Федерациялъул субъектазул, шагьаразул сверухълъабазул, мухъазул, шагьаразул чӀей бугеб бакӀазул, росдалал чӀей бугел бакӀазул — мухъазул марказазул ва 3 азарго ялъуни гьелдаса цӀикӀкӀун чи вугел росдалал чӀей бугел бакӀазул халкъалъул къадар" (PDF). Росстат. Архивация оригинал (PDF) (2013-06-02).
  5. 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 Табел 5. 3000 ва цӀикӀкӀун чи вугел Россиялъул, федералиял сверухълъиязул, Россиялъул Федерациялъул субйектазул, шагьариял сверухълъиязул, муниципалиял районазул, муниципалиял сверухълъиязул, шагьаралъул ва росдал поселениязул, шагьариял чӀел-бакӀазул, росдал чӀел-бакӀазул агьлулъиялъул къадар. 2020 соналъул Россиялъул халкъалъул къадар рикӀкӀиналъул хӀасилал. 2021 соналъул 1 октобералде. Том 1. Агьлулъиялъул рикӀкӀен ва бугеб бакӀ (гІурус) (XLSX). Дата: 1 септембер 2022. Архивация: 1 септембер 2022 сон.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 2010 соналъул ТӀолго Россиялъул агьлулъиялъул къадар рикӀкӀин. Табула № 11. Дагъистаналъул Республикаялъул шагьариял сверухълъиязул, муниципалиял районазул, шагьариял ва росдал поселениязул, шагьариял ва росдал чӀел-бакӀазул агьлулъиялъул риӀкӀен. (гІурус). Дата: 13 май 2014. Архивация: 13 май 2014 сон.
  7. 2022AA
  8. 2022AA
  9. 2022AA
  10. 2022AA
  11. 2022AA
  12. 2022AA
  13. 2022AA
  14. БежтӀа участок рикӀкӀуна ЦӀунтӀа мухълда гъорлъ, жиндир 18828 чиясул 2010 соналъул хъвай-хъвагӀиялда рекъон БежтӀа мухълда 7240 чи кколеб.
  15. 2022AA
  16. 2022AA
  17. 2022AA
  18. 2022AA

РегӀелал[хисизабизе | код хисизабизе]