Перейти к содержанию

А (кириллица)

Википедия — эркенаб энциклопедия сайталдасан материал
А» гьумералдаса гьанибе буссинабуна)
А
(Ралагье гъоркьегӀан)
ХӀалтӀизаби
Хъвавул системаКирилликияб хъвай-хъвагӀи
ТайпаАлипбаяб
ЛӀугьараб мацӀБасрияб килисаялъулаб славян мацӀ
Фонетикияб хӀалтӀизаби[a]
[ɑ]
[ə]
ЮникодU+0410, U+0430
Алфабетияб позиция1
Нумерияб кӀвар: 1
История
ЦебетӀей
F1
Период~900 to present
Хадусел • Я
БацалA
Α α
א
ا
ܐ


Ա ա
𐌀 A ᴀ
Транслитерационияб эквивалентA (Латин хъвай-хъвагӀи)
Вариацияби(Ралагье гъоркьегӀан)
Цогидаб
Цадахъ хӀалтӀизарулелаң
Хурхараб рикӀкӀен1
Хъвалеб куцКвегӀидаса квараниде
Гьаб макъалаялда руго Интернационалаб фонетикияб алфабеталъул (ИФА) ругел фонетикиял транскрипцияби. ИФАлъул гӀужразул байбихьул нухмалъал рихьизе ралагье Квеки:ИФА. [ ], / / яги ⟨ ⟩ малъазда гьоркьоб батІалъи лъазе, ралагье ИФА § Малъал ва транскрипциялъул рикьел.
Авар алфабет
А
Фонетикаä
ЦӀара
Расмияб вариант
А Б В Г Гъ Гь ГӀ
Д Е Ё Ж З И Й
К Къ Кь КӀ Л Лъ ЛӀ
М Н О П Р С Т
ТӀ У Ф Х Хъ Хь ХӀ
Ц ЦӀ Ч ЧӀ Ш Щ Ъ
Ы Ь Э Ю Я
Полиграфал1
Гъв Гьв Дв Жв Зв Кв Кк
Ккв Къв Кьв КӀкӀ КӀкӀв Лълъ Лълъв
ЛӀв Св Сс Тв    ТӀв Хв Хх
Ххв Хъв Хьв Цц ЦӀв ЦӀцӀ Чв
Чч ЧӀв ЧӀчӀ ЧӀчӀв Щв
ЦӀиял 2
Ць (Цьв) Чь (Чьв)
^1 Алфабеталда гьечӀел, хъвай-хъвагӀиялда хӀалтӀизарулел.
^2 1952 соналъ тетраграфал хисизе рахъарал вариантал, рилӀинарун гьечӀел.

А, а — кириллицаялда гӀуцӀарал киналниги алипбаязул тӀоцӀебесеб хӀарп.[1] БачӀин буго н.-грек α (альфа) хӀарпалдаса, жибги финикияб «алеф» хӀарпалдаса лӀугьараб. ГӀемерисеб бихьизабула гъоркьияб борхиялъул гьоркьохъеб кьералъул лабиаллъичӀеб рагьараб /ä/ гьаракь.

Кириллияб А хӀарп лӀугьараб буго грек альфа (Α α) хӀарпалдаса. Басрияб славян алипбаялда гьелде абула азъ–илан, азъ (azǔ), "Дун" абураб магӀнаги бугеб. Кириллияб рикӀкӀеназул системаялда А хӀарпалъул магӀна буго 1.

Тарихалда жаниб, кириллияб А хӀарпалъул букӀана батӀи-батӀияб форма. Россиялда I Пётрица граждан шрифт билӀинабуралдаса нахъе, кириллияб А хъвала латин варианталда релълъун; курсивги, мухъил формаги гьединго.

ГӀемерисел мацӀазда, жидеца кириллица хӀалтӀизабулел, — авар, булгар, украин, белорусс, гIурус, русин, серб, македон ва черногор мацӀал гӀадал, — кириллияб А хӀарпалъ бихьизабула рагьараб гьаракь /a/. Ингуш ва чачан мацӀазда бихьизабула гъоркьияб борхиялъул нахъисеб кьералъул лабиаллъичӀеб рагьараб /ɑ/ ва гьоркьохъеб борхиялъул гьоркьохъеб кьералул рагьараб /ə/. Тувин мацӀалда гьеб хӀарп хъван букӀине бегьула диграф гӀадинги.[2][3]

Авар мацӀалда киса-кибего хӀалтӀизабула гъоркьияб борхиялъул гьоркьохъеб кьералъул лабиаллъичӀеб рагьараб /ä/ гьаракь бихьизабизе, мисалалъе: анцӀго, гӀадан, вац. РагӀул байбихьуда гьеб гьаракь дандчӀваларо, гьелда цебе букӀуна гьамза, амма гьеб бихьизабуларо, гьединлъидал киса-кибего рагӀабазул байбихьуда хъвала А хӀарп. Гьелдаса байбихьулеб бищун къокъаб рагӀи буго авар мацӀалда ине фигӀлуялъул тӀалабияб буссинаби: а.

ГӀурус мацӀалда

[хисизабизе | код хисизабизе]

ГӀурус адабияталъулаб мацӀалда А хӀарп, рагӀулӀ бугеб позициялда рекъон, цӀалула батӀи-батӀиял къагӀидабазда:

  • кьабизабиялъукь (рука́квер’) — [а] гьаракь гӀадин;
  • кьабизабиялда цебесеб гьижаялъулӀ (паро́м) — [ʌ] гӀадин; гьединго -ао-, -оа- ва ц. хӀарпазул дандраязда: баоба́б, коагуля́нт;
  • цогидал кьабизабиялъукь гьечӀел позициязда (кьабизабиялда хадуб ва кьабизабиялде щвелалде цоялдаса цӀикӀкӀун гьизаялъе цебе) — [ə] гӀадин
  • цоц-о кьабиязабул гуреб позициялда — [ɪ] гӀадин: ч'асы́ сагӀат', к сожале́нию ‘талихӀъиналъе’.
  • Кьабизабиялъукь гьечӀел гьижабазда А цӀалула О хӀарпго гӀадин: «пора́» [пʌра́] 'ригь', «росла́» [рʌсла́] 'гӀолеб букӀана'.

ГӀурус рагӀаби А хӀарпалдаса байбихьулел, аслияб къагӀидаялъ руго цогида мацӀаздаса рачӀарал, цо-цо гьоркьоберехал яги гьаркьахъе абулел рагӀаби ва "а" рагӀи хутӀизегӀан.

Хурхарал хӀарпал ва цогидал релълъарал ишараби

[хисизабизе | код хисизабизе]
Симболалъул информация
Цебихьи А а
Юникод цӀар CYRILLIC CAPITAL LETTER A CYRILLIC SMALL LETTER A
Кодификация дек гьекс дек гьекс
Юникод 1040 U+0410 1072 U+0430
UTF-8 208 144 D0 90 208 176 D0 B0
Нумериял симболазул референс А А а а
Named character reference А а
KOI8-R and KOI8-U 225 E1 193 C1
CP 855 161 A1 160 A0
Windows-1251 192 C0 224 E0
ISO-8859-5 176 B0 208 D0
Mac Cyrillic 128 80 224 E0

Ралагье гьединго

[хисизабизе | код хисизабизе]
  1. ^ Большая российская энциклопедия : [в 35 т.] / гл. ред. Ю. С. Осипов. — М. : Большая российская энциклопедия, 2004—2017.
  2. ^ "Tuvan language, alphabet and pronunciation". omniglot.com. Щвей 14 June 2016. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= (help)
  3. ^ Campbell, George L.; King, Gareth (24 July 2013). Compendium of the World's Languages. Routledge. ISBN 9781136258459. Щвей 14 June 2016 – via Google Books. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= ва|date= (help)

КъватӀисел регӀелал

[хисизабизе | код хисизабизе]