Кириллиял мултиграфазул лист

See also: Кириллиял алфабетал ва Кириллияб хъвай-хъвагӀи

Аслияб макъала: Кириллиял диграфал

Хадусел мултиграфал хӀалтӀизарула кириллияб хъвавуда. ГӀурусалъулги цогидал мацӀазулги палаталлъарал рагьукъал, хъвавулӀ C-⟨ь⟩ гӀадин рихьизарулел, гьанир кьун гьечӀо.

А

⟨аа⟩:

• Рочисезул: [aː]

⟨ааӏ⟩:

• Рочисезул: [aːˤ]

⟨ан⟩:

• Дунган: [æ̃]

⟨аь⟩:

• Чачан: [æ]
• Ингуш: [æ]
• Табасаран: [æ]

⟨аӏ⟩:

• Рочисезул: [aˤ]

В

⟨вь⟩:

• Шугъни: [w]

Г

⟨гв⟩:

• Авар: [ɡʷ]
• Абаза: [ɡʷ]
• Курал: [gʷ]
• Рочисезул: [gʷ]

⟨гг⟩:

• Табасаран: [ɣ]

⟨гу⟩:

• Адигъ: [ɡʷ]
• АсатӀин: [ɡʷ]
• Хъабарди: [ɡʷ]

⟨гў⟩:

• Алеут мацӀ (Беринг диалект): [w]

⟨гъ⟩:

• Авар: [ʁ]
• Абаза: [ʁ]
• АсатӀин: [ʁ]
• Агъул: [ʁ]
• Адигъ: [ʁ]
• БежтӀасезул: [ʁ]
• Даргва: [ɣ]
• Кумик: [ʁ]
• Курал: [ʁ]
• Рочисезул: [ʁ]
• АсатӀин: [ʕ]
• Татар: рагӀул тӀарамагъада [ʁ]
• Хъабарди: [ʁ]
• Хъарачай-балкъар: [ʁ]
• Хъиримтатар: [ɣ]

⟨гъв⟩:

• Авар: [ʁʷ]
• Абаза: [ʁʷ]
• Курал: [ʁʷ]
• Рочисезул: [ʁʷ]

⟨гъу⟩:

• Адигъ: [ʁʷ]
• Хъабарди: [ʁʷ]
• АсатӀин: [ʁʷ]

⟨гъь⟩:

• Абаза: [ʁʲ]

⟨гъӏ⟩:

• Рочисезул: [ʁˤ]

⟨гъӏв⟩:

• Рочисезул: [ʁˤʷ]

⟨гь⟩:

• Авар: [h]
• Абаза: [ɡʲ]
• Абхаз: [ɡʲ]
• Агъул: [h]
• БежтӀасезул: [h]
• Дарги: [h]
• Кумик: [h]
• Курал: [h]
• Рочисезул: [h]
• Табасаран: [h]
• Шугъни: [ɣ]

⟨гә⟩:

• Абхаз: [ɡʷ]

⟨гӏ⟩:

• Авар: [ʕ]
• Абаза: [ʕ]
• Агъул: [ʕ]
• Дарги: [ʡ]
• Ингуш: [ʁ]
• Рочисезул: [ʕ]
• Чачан: [ɣ]

⟨гӏв⟩:

• Абаза: [ʕʷ]

Ӷ

⟨ӷь⟩:

• Абхаз: [ʁʲ]

⟨ӷә⟩:

• Абхаз: [ʁʷ]

Д

⟨дж⟩

• Абаза: [d͡ʒ]
• Адигъ: [d͡ʒ]
• Агъул: [d͡z]
• АсатӀин: [d͡ʒ]
• Беларус: [d͡ʐ]
• Болгар: [d͡ʒ]
• ГӀурус: [d͡ʐ]
• Дарги: [d͡ʒ]
• Коми: [d͡ʒ]
• Курал: [d͡ʒ]
• Табасаран: [d͡ʒ]
• Украин: [d͡ʒ]
• Хъабарди: [d͡ʒ]
• Хъарачай-малхъар: [d͡ʒ] (хъарачай); [d͡z] (малхъар)
• Хъиримтатар: [d͡ʒ]

⟨джв⟩

• Абаза: [d͡ʒʷ]

⟨джь⟩

• Абаза: [d͡ʑ]

⟨дз⟩

• Абаза: [d͡z]
• Адигъ: [d͡z]
• АсатӀин: [d͡z]
• Беларус: [d͡z]
• Болгар: [d͡z]
• ГӀурус: [d͡z]
• Дарги: [d͡z]

• Коми: [d͡ʑ]
• Курал: [d͡z]
• Табасаран: [d͡z]
• Украин: [d͡z]
• Хъабарди: [d͡z]
• Шугъни: [d͡z]

⟨дзу⟩:

• Адигъ: [d͡zʷ]

⟨дь⟩:

• Якут: [d͡ʑ]

⟨дә⟩:

• Абхаз: [dʷ]

Е

⟨ее⟩

• Рочисезул: [eː]

⟨ееӏ⟩

• Рочисезул: [eːˤ]

⟨еӏ⟩

• Рочисезул: [eˤ]

Ё

⟨ён⟩:

• Дунган: [jɔ̃]

⟨ёь⟩:

• Чачан: [jø]

Ж

⟨жв⟩

• Авар: [ʒʷ]
• Абаза: [ʒʷ]
• Рочисезул: [ʒʷ]
• Табасаран: [ʒʷ]

⟨жъ⟩:

• Адигъ: [ʐ]

⟨жъу⟩:

• Адигъ: [ʒʷ]

⟨жь⟩:

• Абаза: [ʑ]
• Абхаз: [ʒ]
• Адигъ: [ʑ]
• Хъабарди: [ʑ]

⟨жә⟩:

• Абхаз: [ʒʷ]

З

⟨зв⟩:

• Авар: [zʷ]
• Рочисезул: [zʷ]
• Курал: [zʷ]

Ӡ

⟨ӡә⟩:

• Абхаз: [d͡ʑʷ]

И

⟨ии⟩ :

• Рочисезул: [iː]

⟨ииӏ⟩ :

• Рочисезул: [iːˤ]

⟨ий⟩:

• Чачан: [iː]
• Монгол: [iː]

⟨иӏ⟩ :

• Рочисезул: [iˤ]

Й

⟨йх⟩:

• Мокша: [ç]

К

⟨кв⟩:

• Авар: [kʷ]
• Абаза: [kʷ]
• Курал: [kʷ] or [kʷʰ]
• Рочисезул: [kʷʰ]
• Ханти: [kʷ]

⟨кк⟩:

• Авар: [k͡xː]
• Агъул: [kː]
• Рочисезул: [kː]
• Табасаран: [kː]
• Чачан: [kː]

⟨ккв⟩:

• Авар: [k͡xːʷ]
• Рочисезул: [kːʷ]

⟨ккх⟩:

• Чачан: [qː]

⟨ккъ⟩:

• Рочисезул: [qːʼ]

⟨ккъӏ⟩:

• Рочисезул: [qːˤʼ]

⟨ккъӏв⟩:

• Рочисезул: [qːˤʷʼ]

⟨ку⟩:

• Адигъ: [kʷ]
• АсатӀин: [kʷ] or [kʷʰ]
• Хъабарди: [kʷ]

⟨кх⟩:

• Ингуш [q]
• Хъабарди: [q͡χ]
• Чачан [q]

⟨кхъу⟩

• Хъабарди: [q͡χʷ]

⟨къ⟩:

• Авар: [q͡χːʼ]
• Абаза: [qʼ]
• Адигъ: [q]
• Агъул: [qː]
• АсатӀин: [kʼ]
• Дарги: [ɢ]
• Ингуш: [qʼ]
• Кумик: [ɢ], [q]
• Курал: [q]
• Рочисезул: [qʼ]
• Табасаран: [qːʰ]
• Татар: [q]
• Хъабарди: [q]
• Хъиримтатар: [q]
• Хъарачай-малхъар: [q]
• Чачан: [qʼ]

⟨къв⟩:

• Авар: [q͡χːʷʼ]
• Абаза: [qʷʼ]
• Курал: [qʷ]
• Рочисезул: [qʷʼ]

⟨къу⟩:

• Адигъ: [qʷ]
• АсатӀин: [kʼʷ]
• Хъабарди: [qʷ]

⟨къь⟩:

• Абаза: [qʲʼ]

⟨къӏ⟩:

• Рочисезул: [qˤʼ]

⟨къӏв⟩:

• Рочисезул: [qˤʷʼ]

⟨кь⟩:

• Авар: [t͡ɬːʼ]
• Абаза: [kʲ]
• Абхаз: [kʲʼ]
• Агъул: [qʼ]
• Дарги: [qʼ]
• Курал: [qʼ]
• Рочисезул: [k͡ʟ̝̊ʼ] яги [ʟ̝]
• Табасаран: [qʼ]

⟨кьв⟩:

• Авар: [t͡ɬːʷʼ]
• Курал: [qʷʼ]
• Рочисезул: [k͡ʟ̝̊ʷʼ]

⟨кә⟩:

• Абхаз: [kʼʷ]

⟨кӏ⟩:

• Авар: [kʼ]
• Абаза: [kʼ]
• Адигъ: [kʼ] яги [t͡ʃʼ]
• Агъул: [kʼ]
• Дарги: [kʼ]
• Ингуш [kʼ] яги [kʲʼ]
• Курал: [kʼ]
• Рочисезул: [kʼ]
• Табасаран: [kʼ]
• Хъабарди: [t͡ʃʼ] яги [kʲʼ]
• Чачан: [kʼ]

⟨кӏв⟩:

• Авар: [kʷʼ]
• Абаза: [kʷʼ]
• Курал: [kʷʼ]
• Рочисезул: [kʷʼ]

⟨кӏкӏ⟩:

• Авар: [k͡xːʼ]

⟨кӏкӏв⟩:

• Авар: [k͡xːʷʼ]

⟨кӏу⟩:

• Адигъ: [kʷʼ]
• Хъабарди: [kʷʼ]

⟨кӏь⟩:

• Абаза: [kʲʼ]

⟨кʼ⟩:

• Ителмен: [kʼ]
• Нивхиял: [kʰ]

Қ

⟨қь⟩:

• Абхаз: [kʰʲ]

⟨қә⟩:

• Абхаз: [kʷʰ]

Ҟ

⟨ҟь⟩:

• Абхаз: [qʲʼ]

⟨ҟә⟩:

• Абхаз: [qʼʷ]

Ӄ

⟨ӄʼ⟩:

• Ителмен: [qʼ]
• Нивхиял: [qʰ]

Л

⟨ллъ⟩:

• Рочисезул: [ʟ̝̊ː]

⟨ллъв⟩:

• Рочисезул: [ʟ̝̊ːʷ]

⟨лх⟩:

• Мокша: [l̥]
• Монгол: [ɬʰ]

⟨лъ⟩:

• Авар: [ɬ]
• Адигъ: [ɬ]
• Рочисезул: [ʟ̝̊]
• Хъабарди: [ɬ]

⟨лъв⟩:

• Авар: [ɬʷ]
• Рочисезул: [ʟ̝̊ʷ]

⟨лълъ⟩:

• Авар: [ɬː]

⟨ль⟩:

• Абаза: [ɮ]

⟨лӏ⟩ :

• Авар: [t͡ɬː]
• Абаза: [ɬʼ]
• Адигъ: [ɬʼ]
• Рочисезул: [k͡ʟ̝̊]
• Хъабарди: [ɬʼ]

⟨лӏв⟩ :

• Авар: [t͡ɬːʷ]
• Рочисезул: [k͡ʟ̝̊ʷ]

Н

⟨нг⟩:

• Кумик: [ɴ] яги [ŋ]
• Узбек: [ŋ]
• Хъарачай-малхъар: [ŋ]

⟨нъ⟩:

• Хъиримтатар: [ŋ]

⟨нь⟩:

• Якут: [ɲ]

Ң

⟨ңв⟩:

• Ханти: [ŋʷ]

О

⟨ов⟩:

• Чачан: [ɔʊ]
• Ингуш: [ow]

⟨ое⟩:

• Селкуп: [æ]

⟨он⟩:

• Дунган [aŋ]

⟨оо⟩ :

• Рочисезул: [oː]
• Шугъни: [oː]

⟨ооӏ⟩ :

• Рочисезул: [oːˤ]

⟨оь⟩:

• Чачан: [ø]
• Кумик: [ø]
• Нугъай: [ø]

⟨оӏ⟩ :

• Рочисезул: [oˤ]

П

⟨пп⟩

• Агъул: [pː]
• Рочисезул: [pː]
• Табасаран: [pː]
• Чачан [pː]

⟨пъ⟩:

• АсатӀин: [pʼ]

⟨пӏ⟩ :

• Абаза: [pʼ]
• Адигъ: [pʼ]
• Агъул: [pʼ]
• Дарги: [pʼ]
• Ингуш [pʼ]
• Рочисезул: [pʼ]
• Курал: [pʼ]
• Табасаран: [pʼ]
• Хъабарди: [pʼ]
• Чачан: [pʼ]

⟨пӏу⟩ :

• Адигъ: [pʷʼ]

⟨пʼ⟩:

• Ителмен: [pʼ]
• Нивхиял: [pʰ]

Р

⟨рх⟩:

• Мокша: [r̥]

⟨рхӏ⟩:

• Чачан: [r̥]
• Ингуш [r̥]

С

⟨св⟩:

• Авар: [sːʷ]
• Рочисезул: [sʷ]
• Курал: [sʷ]

⟨сс⟩:

• Авар: [sː]
• Агъул: [sː]
• Рочисезул: [sː]
• Чачан: [sː]

Т

⟨тв⟩ :

• Авар: [tʷ]
• Курал: [tʷ] яги [tʷʰ]
• Рочисезул: [tʷʰ]

⟨тл⟩ :

• Абаза: [ɬ]

⟨тт⟩:

• Агъул: [tː]
• Рочисезул: [tː]
• Табасаран: [tː]
• Чачан: [tː]

⟨тш⟩:

• Абаза: [t͡ʃ]
• Коми: [t͡ʃ]

⟨тъ⟩:

• АсатӀин: [tʼ]

⟨тә⟩:

• Абхаз: [tʼʷ]

⟨тӏ⟩:

• Авар: [tʼ]
• Абаза: [tʼ]
• Адигъ: [tʼ]
• Агъул: [tʼ]
• Дарги: [tʼ]
• Ингуш [tʼ]
• Курал: [tʼ]
• Рочисезул: [t’]
• Табасаран: [tʼ]
• Хъабарди: [tʼ]
• Чачан: [tʼ]

⟨тӏв⟩:

• Авар: [tʷʼ]
• Курал: [tʷʼ]

⟨тӏу⟩:

• Адигъ: [tʷʼ]

⟨тʼ⟩:

• Ителмен: [tʼ]
• Нивхиял: [tʰ]

Ҭ

⟨ҭә⟩:

• Абхаз: [tʷʰ]

У

⟨ув⟩:

• Ингуш: [uw]
• Чачан: [uː]

⟨уо⟩:

• Шугъни: [ɵ]

⟨уу⟩ :

• Рочисезул: [uː]
• Шугъни: [uː]

⟨ууӏ⟩ :

• Рочисезул: [uːˤ]

⟨уь⟩:

• Агъул: [y]
• Кумик: [y]
• Курал: [y]
• Нугъай: [y]
• Табасаран: [y]
• Чачан: [y]

⟨уьй⟩:

• Чачан: [yː]

⟨уӏ⟩ :

• Рочисезул: [uˤ]

Ү

⟨үй⟩:

• Туркмен: (1993-де щвезегӀан, хаду туркмен алфабет бачана латиналде) [yː]

Ф

⟨фф⟩:

• Агъул: [fː]

⟨фӏ⟩:

• Абаза: [fʼ]
• Хъабарди: [fʼ]

Х

⟨хв⟩:

• Авар: [χʷ]
• Абаза: [χʷ]
• Курал: [χʷ]
• Рочисезул: [χʷ]
• Ханти: [χʷ] яги [xv]

⟨ху⟩:

• АсатӀин: [χʷ]
• Хъабарди: [xʷ]

⟨хх⟩:

• Авар: [χː]
• Агъул: [q͡χː]
• Рочисезул: [χː]

⟨ххв⟩:

• Авар: [χːʷ]
• Рочисезул: [χːʷ]

⟨ххьӏ⟩:

• Рочисезул: [χːˤ]

⟨ххьӏв⟩:

• Рочисезул: [χːˤʷ]

⟨хъ⟩:

• Авар: [q͡χː]
• Абаза: [q]
• Адигъ: [χ]
• Агъул: [qʰ]
• АсатӀин: [q]
• Дарги: [q]
• Курал: [qʰ]
• Рочисезул: [qʰ]
• Табасаран: [qʰ]
• Хъабарди: [χ]

⟨хъв⟩:

• Авар: [q͡χːʷ]
• Абаза: [qʷ]
• Рочисезул: [qʷʰ]
• Курал: [qʷʰ]

⟨хъу⟩:

• Адигъ: [χʷ]
• АсатӀин: [qʷ]
• Хъабарди: [χʷ]

⟨хъӏ⟩:

• Рочисезул: [qˤʰ]

⟨хъӏв⟩:

• Рочисезул: [qˤʷʰ]

⟨хь⟩:

• Авар: [x]
• Абаза: [χʲ]
• Абхаз: [χʲ]
• Адигъ: [ħ]
• Агъул: [x]
• Дарги: [ç]
• Ингуш: [ʜ]
• Курал: [x]
• Табасаран: [x]
• Хъабарди: [ħ]
• Чачан: [ʜ]

⟨хьв⟩:

• Курал: [xʷ]
• Авар: [xʷ]

⟨хьхь⟩:

• Агъул: [xː]

⟨хьӏ⟩:

• Рочисезул: [χˤ]

⟨хьӏв⟩:

• Рочисезул: [χˤʷ]

⟨хә⟩:

• Абхаз: [χʷ]

⟨хӏ⟩:

• Авар: [ħ]
• Абаза: [ħ]
• Агъул: [ħ]
• Дарги: [ʁ]
• Ингуш [h]
• Рочисезул: [ʜ]
• Чачан: [h]

⟨хӏв⟩:

• Авар: [ħʷ]
• Абаза: [ħʷ]

Ҳ

⟨ҳә⟩:

• Абхаз: [ħʷ]

Ц

⟨цв⟩:

• Авар: [t͡sʷ]
• Рочисезул: [t͡sʷ]
• Курал: [t͡sʷ] яги [t͡sʷʰ]

⟨цз⟩:

• Чиналъул кириллизациялда хӀалтӀизабула [t͡s] гин [t͡ɕ] гьаркьазе, дандеккола пинъиналъул ⟨z⟩ гин, йоталъарал рагьаразда цебе, ⟨j⟩ хӀарпазе.

⟨цу⟩:

• Адигъ: [t͡sʷ]

⟨цц⟩:

• Авар: [t͡sː]
• Агъул: [t͡sːʰ]
• Табасаран: [tsːʰ]

⟨ццӏ⟩:

• Рочисезул: [t͡sːʼ]

⟨цъ⟩:

• АсатӀин: [t͡sʼ]

⟨ць⟩:

• Авар: [t͡sːʼ] (1952 сонил реформалда, ⟨цӀцӀ⟩ тетраграф хисизе бахъараб)

⟨цә⟩:

• Абхаз: [t͡ɕʷ]

⟨цӏ⟩:

• Авар: [t͡sʼ]
• Абаза: [t͡sʼ]
• Агъул: [t͡sʼ]

• Дарги: [t͡sʼ]
• Ингуш [t͡sʼ]
• Курал: [t͡sʼ]
• Рочисезул: [t͡sʼ]
• Табасаран: [t͡sʼ]
• Хъабарди: [t͡sʼ]
• Чачан: [t͡sʼ]

⟨цӏв⟩:

• Авар: [t͡sʷʼ], [t͡sːʷʼ]
• Курал: [t͡sʷʼ]

⟨цӏцӏ⟩:

• Авар: [t͡sːʼ]

Ҵ

⟨ҵә⟩:

• Абхаз: [t͡ɕʷʼ]

Ч

⟨чв⟩:

• Авар: [t͡ʃʷ]
• Абаза: [t͡ʃʷ]
• Рочисезул: [t͡ʃʷ]
• Табасаран: [t͡ʃʷʰ]

⟨чж⟩:

• Чиналъул кириллизациялда хӀалтӀизабула [t͡ʂ] гьаркьие, элъие дандеккола пинъиналъул ⟨zh⟩.

⟨чч⟩:

• Авар: [t͡ʃː]
• Агъул: [t͡ʃːʰ]
• Табасаран: [tʃːʰ]

⟨чъ⟩:

• Адигъ: [t͡ʂ]
• АсатӀин: [t͡ʃʼ]

⟨ць⟩:

• Авар: [t͡ʃːʼ] (1952 сонил реформалда, ⟨чӀчӀ⟩ тетраграф хисизе бахъараб)

⟨чӏ⟩:

• Авар: [t͡ʃʼ]
• Абаза: [t͡ɕʼ]
• Адигъ: [t͡ʂʼ]
• Агъул: [t͡ʃʼ]
• Дарги: [t͡ʃʼ]
• Ингуш [t͡ʃʼ]
• Курал: [t͡ʃʼ]
• Рочисезул: [t͡ʃʼ]
• Табасаран: [tʃʼ]
• Чачан: [t͡ʃʼ]

⟨чӏв⟩:

• Авар: [t͡ʃʷʼ], [t͡ʃːʷʼ]
• Абаза: [t͡ʃʷʼ]
• Рочисезул: [t͡ʃʷʼ]

⟨чӏчӏ⟩:

• Авар: [t͡ʃːʼ]

⟨чӏчӏв⟩:

• Авар: [t͡ʃːʷʼ]

⟨чʼ⟩:

• Ителмен: [t͡ʃʼ]

Џ

⟨џь⟩:

• Абхаз: [d͡ʒ]

Ш

⟨шв⟩:

• Авар: [ʃʷ]
• Абаза: [ʃʷ]
• Рочисезул: [ʃʷ]
• Табасаран: [ʃʷ]

⟨шъ⟩:

• Адигъ: [ʂ]

⟨шъу⟩:

• Адигъ: [ʃʷ]

⟨шь⟩:

• Абхаз: [ʃ]

⟨шә⟩:

• Абхаз: [ʃʷ]

⟨шӏ⟩:

• Абаза: [t͡ʃʼ]
• Адигъ: [ʃʼ]

⟨шӏу⟩:

• Адигъ: [ʃʷʼ]

Щ

⟨щв⟩:

• Авар: [ʃːʷ]
• Рочисезул: [ʃːʷ]

⟨щӏ⟩:

• Хъабарди: [ɕʼ]

Ы

⟨ыӏ⟩:

• Хъалтагъ: [ɨˤ]

Э

⟨эй⟩:

• Шугъни: [ɛj]

⟨эр⟩:

• Дунган: [aɻ]

⟨ээ⟩:

• Рочисезул: [eː]
• Шугъни: [eː]

⟨ээӏ⟩:

• Рочисезул: [eːˤ]

⟨эӏ⟩:

• Рочисезул: [eˤ]

Ю

⟨юй⟩:

• Чиналъул кириллизациялда бихьизабула [y], данлдеккола пинъиналъул ⟨yu⟩.

⟨юь⟩:

• Чачан: [jy]

Я

⟨ян⟩:

• Дунган: [jæ̃]

⟨яь⟩:

• Чачан: [jæ]
• Ингуш [jæ]

ӏ

⟨ӏу⟩:

• Адигъ: [ʔʷ]
• Хъабарди: [ʔʷ]

⟨ӏь⟩:

• Будух: [ʔ̰]
• Хъабарди (диалектияб): [h]

Ралагье гьединго

• Кириллиял хӀарпазул лист
• Тетраграф
• Пентаграф