Романиял мацӀал

Романиял
Романиял
Географияб; тӀибитӀи	Латиялда, Жанубияб, БакътӀерхьул ва Бакъбаккул Европаялда раккарал; жакъа къоялъ хӀалтӀизарула Америкаялъул пачалихъазул цӀикӀкӀанисезда, Африкаялъул, Жанубиябгин Бакъбаккул Азиялъул ва Океаниялъул бутӀабазда
Лингвистикияб классификация	Индо-европиял Италияб Латингин фалискияб Романиял; ; ;
Цесел формаби	Прото-Гьиндо-Европияб Прото-италияб Басрияб латин Вулгарияб латин ; ; ;
Инс-мацӀ	Прото-романияб
Гъоркьрикьи	Италгин бакътӀерхьулал; Бакъбаккул романиял; Сардин; Паннонияб †; Британ †; Африканияб †;
ISO 639-2 / 5	roa
Linguasphere	51- (phylozone)
Glottolog	roma1334
	Европаялда романиял мацӀал
	; Дунялалда романиял мацӀал ЦӀиккӀанисезул рахьдал мацӀ Цадахъ-официалияб ва цӀиккӀанисезул рахьдал мацӀ Официалияб амма дагьазул мацӀ Култураялъул ва кӀиабилеб мацӀ

Гьаб макъалаялда руго Интернационалаб фонетикияб алфабеталъул (ИФА) ругел фонетикиял транскрипцияби. ИФАлъул гӀужразул байбихьул нухмалъал рихьизе ралагье Квеки:ИФА. [ ], / / яги ⟨ ⟩ малъазда гьоркьоб батІалъи лъазе, ралагье ИФА § Малъал ва транскрипциялъул рикьел.

Романиял мацӀал, цо-цо жидеда Латин мацӀал яги Нео-латин мацӀал абулел, ккола вулгарияб латиналдаса лӀугьарал гьанжесел мацӀазул тӀел.^[1] Гьел руго гьиндгин европиял мацӀазул хъизаналда италиял мацӀазул цохӀого цо цӀунун хутӀараб гъоркькъокъалъун.

ТӀолго Ракьалда романиял мацӀал рахьдалаблъун кколезул къадар буго 900 миллионалдаса цӀикӀкӀун, аслияб къагӀидаялъ Америкабазда, Европаялда, ва Африкаялъул бутӀаялда. Аслияб романиял мацӀазда гьединго кӀалъала гьел рахьдалалъун кколарел гӀемерал гӀадамалги, ва гьел мацӀал хӀалтӀизарула лингва франка хӀисабалдаги.^[2]

Континуумалда ругел мацӀал гӀадал феноменазе къвакӀараб категория кьезе захӀмалъулелъул, гьанжесел романиял мацӀазул рикӀкӀеналъе къимат кьей буго батӀи-батӀияб. Мисалалъе, Далбица рехсолеб буго 23, цоцадричӀчӀиялъул критериялги кьочӀое росун. ГъоркьегӀан кьун руго гьелги цогидалги гьанжесел мацӀал, жал чӀагоял, ва гьединго цо хвараб, далмат мацӀги:^[3]

Ибергин романиял: португал/галис, астурлеони/миранди, испан, арагони, ладино;
Окситангин романиял: каталан/валенс, окситан (lenga d'oc), гаскони (цо-цо рикӀкӀуна окситан мацӀалъул бутӀалъунги);
Галлгин романиял: Паранс/оил мацӀал, парансгин провансал (арпит);
Рето-романиял: романш, ладин, фриул;
Галлгин италиял: пиемонти, лигур, ломбард, эмил, романйол;
Венети (классификация буго бахӀсияб);
Италгин далматиял: итал (тоскан, корсик, Сассариз, централияб итал), сицил/жанубияб итал, неаполи/жанубияб итал, далмат (тӀагаӀана 1898), истриот;
Бакъбаккул романиял: руман, аруман, меглено-руман, истро-руман;
Сардин.

Классификация ва гӀагарал мацӀал

Романиял мацӀазул классификация гьаби жиндир кьучӀдаго буго захӀматаб, щай гурелъул лигвистикаияб ареадул цӀикӀкӀанисеб бутӀа буго диалектияб континуум, ва цо-цо бакӀазда хӀаялде лӀугьуна политикиял цебеккунпикраби. Латин (жиб романиял мацӀазде гъорлӀе бачунареб) ва некӀсияб Италиялъул чанго хвараб мацӀазда цадахъ, гьез гӀуцӀула Гьиндгин европияб хъизаналъул италияб гӀаркьел.^[4]

Континенталияб романияб

Сардин мацӀ

Италгин бакътӀерхьул

Бакъбаккул романияб

БакътӀерхьул романияб

Батилин тараб рикьи

ЦеретӀеялъул вариациялъул даража (цӀакъ консервативиялдаса цӀакъ иновативиялде)
Форма ("кечӀ ахӀизе")	Латин	Нуорес Сардин	Итал	Испан	Португал	Лангедокияб Окситан	Классикияб каталан ²	Миланалъул ломбард	Руман	Болонялъулаб эмил	Паранс
Инфинитив	cantāre	cantare [kanˈtare̞]	cantare [kanˈtaːre]	cantar [kanˈtar]	cantar [kɐ̃ˈtaɾ] ¹	cantar [kanˈta]	cantar [kənˈta] [kanˈtaɾ]	cantar [kanˈta]	a cânta [a kɨnˈta]	cantèr [kaŋˈtɛːr]	chanter [ʃɑ̃ˈte]
Аралъулаб бутӀалъел	cantātum	cantatu [kanˈtatu]	cantato [kanˈtaːto]	cantado [kanˈtaðo̞]	cantado [kɐ̃ˈtadu] [kɐ̃ˈtadʊ]	cantat [kanˈtat]	cantat [kənˈtat] [kanˈtat]	cantad [kanˈtaː]	cântat [kɨnˈtat]	cantè [kaŋˈtɛː]	chanté [ʃɑ̃ˈte]
Герундий	cantandum	cantande [kanˈtande̞]	cantando [kanˈtando]	cantando [kanˈtando̞]	cantando [kɐ̃ˈtɐ̃du] [kɐ̃ˈtɐ̃dʊ]	cantant [kanˈtan]	cantant [kənˈtan] [kanˈtant]	cantand [kanˈtant]	cântând [kɨnˈtɨnd]	cantànd [kaŋˈtaŋd]	chantant [ʃɑ̃ˈtɑ̃]
1SG INDIC	cantō	canto [ˈkanto̞]	canto [ˈkanto]	canto [ˈkanto̞]	canto [ˈkɐ̃tu] [ˈkɐ̃tʊ]	cante [ˈkante]	cant [ˈkan] [ˈkant]	canti [ˈkanti]	cânt [ˈkɨnt]	a³ cant [a ˈkaŋt]	chante [ˈʃɑ̃t]
2SG INDIC	cantās	cantas [ˈkantaza]	canti [ˈkanti]	cantas [ˈkantas]	cantas [ˈkɐ̃tɐʃ] [ˈkɐ̃tɐs]	cantas [ˈkantɔs]	cantes [ˈkantəs] [ˈkantes]	càntet [ˈkantɛt]	cânți [ˈkɨntsʲ]	t cant [t ˈkaŋt]	chantes [ˈʃɑ̃t]
3SG INDIC	cantat	cantat [ˈkantata]	canta [ˈkanta]	canta [ˈkanta]	canta [ˈkɐ̃tɐ]	canta [ˈkantɔ]	canta [ˈkantə] [ˈkanta]	canta [ˈkantɔ]	cântă [ˈkɨntə]	al canta [al ˈkaŋtɐ]	chante [ˈʃɑ̃t]
1PL INDIC	cantāmus	cantamus [kanˈtamuzu]	cantiamo [kanˈtjaːmo]	cantamos [kanˈtamo̞s]	cantamos [kɐ̃ˈtɐmuʃ] [kɐ̃ˈtɐ̃mʊs]	cantam [kanˈtam]	cantam [kənˈtam] [kanˈtam]	cantom [ˈkantum, kanˈtum]	cântăm [kɨnˈtəm]	a cantän [a kaŋˈtɛ̃]	chantons [ʃɑ̃ˈtɔ̃]
2PL INDIC	cantātis	cantates [kanˈtate̞ze̞]	cantate [kanˈtaːte]	cantáis [kanˈtajs]	cantais [kɐ̃ˈtajʃ] [kɐ̃ˈtajs]	cantatz [kanˈtats]	cantau [kənˈtaw] [kanˈtaw]	cantev [kanˈteː(f)]	cântați [kɨnˈtatsʲ]	a cantè [a kaŋˈtɛ:]	chantez [ʃɑ̃ˈte]
3PL INDIC	cantant	cantant [ˈkantana]	cantano [ˈkantano]	cantan [ˈkantan]	cantam [ˈkɐ̃tɐ̃w̃]	cantan [ˈkantan]	canten [ˈkantən] [ˈkanten]	canten/canta [ˈkantɛn, ˈkantɔ]	cântă [ˈkɨntə]	i cànten [i ˈkaŋtɐn]	chantent [ˈʃɑ̃t]
1SG SBJV	cantem	cante [ˈkante̞]	canti [ˈkanti]	cante [ˈkante̞]	cante [ˈkɐ̃tɨ] [ˈkɐ̃tᶴɪ]	cante [ˈkante]	cant [ˈkan] [ˈkant]	canta [ˈkantɔ]	cânt [ˈkɨnt]	a canta [a ˈkaŋtɐ]	chante [ˈʃɑ̃t]
2SG SBJV	cantēs	cantes [ˈkante̞ze̞]	canti [ˈkanti]	cantes [ˈkante̞s]	cantes [ˈkɐ̃tɨʃ] [ˈkɐ̃tᶴɪs]	cantes [ˈkantes]	cantes [ˈkantəs] [ˈkantes]	càntet [ˈkantɛt]	cânți [ˈkɨntsʲ]	t cant [t ˈkaŋt]	chantes [ˈʃɑ̃t]
3SG SBJV	cantet	cantet [ˈkante̞te̞]	canti [ˈkanti]	cante [ˈkante̞]	cante [ˈkɐ̃tɨ] [ˈkɐ̃tᶴɪ]	cante [ˈkante]	cant [ˈkan] [ˈkant]	canta [ˈkantɔ]	cânte [ˈkɨnte̞]	al canta [al ˈkaŋtɐ]	chante [ˈʃɑ̃t]
1PL SBJV	cantēmus	cantemus [kanˈte̞muzu]	cantiamo [kanˈtjaːmo]	cantemos [kanˈte̞mo̞s]	cantemos [kɐ̃ˈtemuʃ] [kɐ̃ˈtẽmʊs]	cantem [kanˈtem]	cantem [kənˈtəm] [kənˈtɛm] [kanˈtem]	cantom [ˈkantum, kanˈtum]	cântăm [kɨnˈtəm]	a cantaggna [a kɐnˈtaɲɲɐ]	chantions [ʃɑ̃ˈtjɔ̃]
2PL SBJV	cantētis	cantetis [kanˈte̞tizi]	cantiate [kanˈtjaːte]	cantéis [kanˈte̞js]	canteis [kɐ̃ˈtejʃ] [kɐ̃ˈtejs]	cantetz [kanˈtets]	canteu [kənˈtəw] [kənˈtɛw] [kanˈtew]	cantev [kanˈteː(f)]	cântați [kɨnˈtatsʲ]	a cantèdi [a kaŋˈtɛ:di]	chantiez [ʃɑ̃ˈtje]
3PL SBJV	cantent	cantent [ˈkante̞ne̞]	cantino [ˈkantino]	canten [ˈkante̞n]	cantem [ˈkɐ̃tẽj̃]	canten [ˈkanten]	canten [ˈkantən] [ˈkanten]	canten/canta [ˈkantɛn, ˈkantɔ]	cânte [ˈkɨnte̞]	i cànten [i ˈkaŋtɐn]	chantent [ˈʃɑ̃t]
2SG imperative	cantā	canta [ˈkanta]	canta [ˈkanta]	canta [ˈkanta]	canta [ˈkɐ̃tɐ]	canta [ˈkantɔ]	canta [ˈkantə] [ˈkanta]	canta [ˈkantɔ]	cântă [ˈkɨntə]	canta [ˈkaŋtɐ]	chante [ˈʃɑ̃t]
2PL imperative	cantāte	cantate [kanˈtate̞]	cantate [kanˈtaːte]	cantad [kanˈtað]	cantai [kɐ̃ˈtaj]	cantatz [kanˈtats]	cantau [kənˈtaw] [kanˈtaw]	cantev [kanˈteːn(f)]	cântați [kɨnˈtatsʲ]	cantè [kaŋˈtɛ:]	chantez [ʃɑ̃ˈte]
¹ Гьединго [ɾ̥ r̥ ɻ̝̊ x ħ h] руго [ɾ] гьаракьалъул бегьулелщинал аллофонал гьаб позициялда, ва гьединго рагьукъал гилдизари. ² Гьеб сарпалъул моделалъул кьучӀ тӀамураб буго классикияб моделалда, жал Гьоркьохъел ГӀасрабазулалде гӀагарараб, Каталониялда, Валенсиялда ва Балеар чӀинкӀиллъабазде хӀалтӀизабулел батӀалиги бугел гьанжесел сарпиял моделал гурел. ³Болонйезалда сарпиял гьабелазе къваригӀуна кьабизабиялъукб гьечӀел цӀарелиял цӀарубакӀал, жал гьабелаздехун рекӀинарулел. ТӀубарал формаби хӀалтӀизарун рукӀине бегьула тӀаде гьадинги 'нуж кванала' букӀине бегьула a magnè яги vuèter a magnè, амма гӀицӀаб *magnè буго грамматикияб-гуреб. Интеррогативаз (суалияз) тӀалаб гьабула энклитикал, жидеца проклитикиял формаби гӀуцӀичӀого тезе бегьулел: magnèv? 'нуж кваналищ?/нужеца кваналищ?'.

Баянкьелал

^ Herman, József; Wright, Roger (2000). Vulgar Latin. University Park: Pennsylvania State University Press. гьл. 96–115. ISBN 0-271-02001-6.
^ M. Paul Lewis, "Summary by language size", Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth Edition.
^ David Dalby (1999). The Linguasphere register of the world's languages and speech communities (PDF). Том 2. Oxford, England: Observatoire Linguistique, Linguasphere Press. гьл. 390–410 (zone 51). Щвей July 30, 2020. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= (help)
^ "Romance languages". Encyclopædia Britannica. Архивация оригиналалдаса 20 Юн 2022. Щвей 2 Декембер 2014. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= ва|archive-date= (help)

МугъчӀваял

ГӀаммаб:

Frederick Browning Agard. A Course in Romance Linguistics. Vol. 1: A Synchronic View, Vol. 2: A Diachronic View. Georgetown University Press, 1984.
Harris, Martin; Vincent, Nigel (1988). The Romance Languages. London: Routledge. Reprint 2003.
Posner, Rebecca (1996). The Romance Languages. Cambridge: Cambridge University Press.
Gerhard Ernst et al., eds. Romanische Sprachgeschichte: Ein internationales Handbuch zur Geschichte der romanischen Sprachen. 3 vols. Berlin: Mouton de Gruyter, 2003 (vol. 1), 2006 (vol. 2).
Alkire, Ti; Rosen, Carol (2010). Romance Languages: A Historical Introduction. Cambridge: Cambridge University Press.
Martin Maiden, John Charles Smith & Adam Ledgeway, eds., The Cambridge History of the Romance Languages. Vol. 1: Structures, Vol. 2: Contexts. Cambridge: Cambridge UP, 2011 (vol. 1) & 2013 (vol. 2).
Martin Maiden & Adam Ledgeway, eds. The Oxford Guide to the Romance Languages. Oxford: Oxford University Press, 2016.
Lindenbauer, Petrea; Metzeltin, Michael; Thir, Margit (1995). Die romanischen Sprachen. Eine einführende Übersicht. Wilhelmsfeld: G. Egert.
Metzeltin, Michael (2004). Las lenguas románicas estándar. Historia de su formación y de su uso. Uviéu: Academia de la Llingua Asturiana.

Фонология:

Boyd-Bowman, Peter (1980). From Latin to Romance in Sound Charts. Washington, D.C.: Georgetown University Press.
Cravens, Thomas D. Comparative Historical Dialectology: Italo-Romance Clues to Ibero-Romance Sound Change. Amsterdam: John Benjamins, 2002.
Sónia Frota & Pilar Prieto, eds. Intonation in Romance. Oxford: Oxford UP, 2015.
Christoph Gabriel & Conxita Lleó, eds. Intonational Phrasing in Romance and Germanic: Cross-Linguistic and Bilingual studies. Amsterdam: John Benjamins, 2011.
Philippe Martin. The Structure of Spoken Language: Intonation in Romance. Cambridge: Cambridge UP, 2016.
Rodney Sampson. Vowel Prosthesis in Romance. Oxford: Oxford UP, 2010.

Лексикон:

Holtus, Günter; Metzeltin, Michael; Schmitt, Christian (1988). Lexikon der Romanistischen Linguistik. (LRL, 12 volumes). Tübingen: Niemeyer.

Паранс:

Price, Glanville (1971). The French language: present and past. Edward Arnold.
Kibler, William W. (1984). An introduction to Old French. New York: Modern Language Association of America.
Lodge, R. Anthony (1993). French: From Dialect to Standard. London: Routledge.

Португал:

Williams, Edwin B. (1968). From Latin to Portuguese, Historical Phonology and Morphology of the Portuguese Language (2nd ред.). University of Pennsylvania.
Wetzels, W. Leo; Menuzzi, Sergio; Costa, João (2016). The Handbook of Portuguese Linguistics. Oxford: Wiley Blackwell.

Испан:

Penny, Ralph (2002). A History of the Spanish Language (2nd ред.). Cambridge: Cambridge University Press.
Lapesa, Rafael (1981). Historia de la Lengua Española. Madrid: Editorial Gredos.
Pharies, David (2007). A Brief History History of the Spanish Language. Chicago: University of Chicago Press.
Zamora Vicente, Alonso (1967). Dialectología Española (2nd ред.). Madrid: Editorial Gredos.

Итал:

Devoto, Giacomo; Giacomelli, Gabriella (2002). I Dialetti delle Regioni d'Italia (3rd ред.). Milano: RCS Libri (Tascabili Bompiani).
Devoto, Giacomo (1999). Il Linguaggio d'Italia. Milano: RCS Libri (Biblioteca Universale Rizzoli).
Maiden, Martin (1995). A Linguistic History of Italian. London: Longman.

Рето-Романиял:

John Haiman & Paola Benincà, eds., The Rhaeto-Romance Languages. London: Routledge, 1992.

КъватӀисел регӀелал

Халип:Romance languages

[1] Herman, József; Wright, Roger (2000). Vulgar Latin. University Park: Pennsylvania State University Press. гьл. 96–115. ISBN 0-271-02001-6.

[ethnologue.com-2] M. Paul Lewis, "Summary by language size", Ethnologue: Languages of the World, Sixteenth Edition.

[3] David Dalby (1999). The Linguasphere register of the world's languages and speech communities (PDF). Том 2. Oxford, England: Observatoire Linguistique, Linguasphere Press. гьл. 390–410 (zone 51). Щвей July 30, 2020. {{cite book}}: Check date values in: |access-date= (help)

[4] "Romance languages". Encyclopædia Britannica. Архивация оригиналалдаса 20 Юн 2022. Щвей 2 Декембер 2014. {{cite web}}: Check date values in: |access-date= ва|archive-date= (help)

[1]

[2]

[3]

[4]

Authority control
General	Integrated Authority File (Germany)
National libraries	France (data) United States Latvia Japan Czech Republic
Other	Microsoft Academic SUDOC (France) 1