Египеталъул мацӀ

Википедия — эркенаб энциклопедия сайталдасан материал
Египеталъул мацІ» гьумералдаса гьанибе буссинабуна)
Египеталъул мацІ
r
Z1
nkmmt
O49
r n km.t[1]
ϯⲙⲉⲧⲣⲉⲙⲛ̀ⲭⲏⲙⲓ (Копт)
Абулеб куцˈraʔ n̩ˈku.mat
РегионЖиндир заманалда НекІсияб Египет ва Нубиялъул цо бутІа; (хасго Нубиялъул пачахІлъиялъул заманалда);[2] гьанже цохІо Къагьиралъул цо-цо бутІабазда [3] ва ТІасияб Египеталъул чанго рослуъ[4][5][6]
ЭтниклъиНекІсиял египтянал, Коптал
ЭраН. Щ. VI азарсонил ахир — XIX гІасру (Копт мацІ хвейгун); жеги хІалтІизабула литургияб мацІ хІисабалда Копт килисаялда, мацІалда кІалъала кІиго копт хъизан[3]
ЧӀагогьиМацІ цІигьабиялъе хІал бихьизе байбихьун буго XIX гІасруялдаса[7]
Афро-азиатиял
  • Египеталъул мацІ
Диалектал
гьиероглифал, курсив гьиероглифал, гьиератика, демотика ва Копт (хадусеб заманалда, цо-цо, гІараб хъвай-хъвагІи хІукуматалъулаб тармажаялда ва латин хъвай-хъвагІи гІелмияб транслитерациялдаги чанго къамусалдаги[10])
МацӀалъул кодал
ISO 639-2egy (also cop for Coptic)
ISO 639-3egy (also cop for Coptic)
Glottologegyp1246
Linguasphere11-AAA-a

Египеталъул мацІ (егип. r n km.t, ˈraʔ n̩ˈku.mat)[1][11] ккола НекIсияб Египеталъул мацІлъун, жибги Афроазиялъул мацІазул хъизаналъул гІаркьеллъун кколеб. Заманалъул рахъалъ жибги цІакъ гІемераб мехалъ хІалтІизабураб, Египеталъул Басрияб мацІалъул этапалдаса байбихьун (4-б аз. н. з. щ., Египеталъул Басрияб ханлъи), шумер мацІгун цадахъ тІоцебе хъвай-хъвагІи хІалтІизабизе байбихьарабги мацІ ккола Египеталъул мацІ. Гьелъул тІоцересел хъвай-хъвагІиязул заман чІезабун буго 2690 с. н. щ., ва гьеб хІужжаялъ Египеталъул мацІ чІезабула дунялалъул бищун цебесею хъвай-хъвагІи бугеб мацІлъун, шумер мацІгун цадахъ.[12]

Египеталъул мацІалъул классикаияб этаплъун рикІкІуна гьоркьохъеб мацІ, жибги рахьдал мацІлъун лъугьараб Египеталъул Гьоркьохъеб ханлъиялъул заманалда ва Румазул заманалде щвезегІан адабияталъул мацІлъун букІараб. Классикияб античносталъул заманалде Египтяназул гаргадулеб мацІ сверана демотикияб мацІалде, гьелдаса хадуб насранияб диналъул заманалде копт мацIалде. Гаргадилеб мацІ хІисабалда копт мацІ хІалтІизаби лъугІана XVII-б гІасруялде, амма литургиялъул ва диналъул мацІ хІисабалда гьеб хІалтІизабула жакъа къоялъги коптазул Православияб килисаялъ.[13][14]

Египеталъул мацІалъул гІелмияб цІех-рех гьабула лингвистикияб египтологиялъ.

Классификация[хисизабизе | код хисизабизе]

Тарих[хисизабизе | код хисизабизе]

Басрияб Египеталъул[хисизабизе | код хисизабизе]

Гьоркьохъеб Египеталъул[хисизабизе | код хисизабизе]

Египеталъул хадусеб[хисизабизе | код хисизабизе]

Демотик ва копт мацІал[хисизабизе | код хисизабизе]

МацІалъул свералаби[хисизабизе | код хисизабизе]

Хъвай-хъвагІиялъул системаби[хисизабизе | код хисизабизе]

Фонология[хисизабизе | код хисизабизе]

Морфология[хисизабизе | код хисизабизе]

Синтаксис[хисизабизе | код хисизабизе]

Ирс[хисизабизе | код хисизабизе]

Балагье гьединго[хисизабизе | код хисизабизе]

ХІужжаби[хисизабизе | код хисизабизе]

Комментариял[хисизабизе | код хисизабизе]

Иццал[хисизабизе | код хисизабизе]

  1. 1,0 1,1 Адолф Эрман; Гьерманн Грапоу, Wörterbuch der ägyptischen Sprache, Akademie-Verlag, Berlin, 1926–1961. ISBN 3050022647.
  2. "Ancient Sudan~ Nubia: Writing: The Basic Languages of Christian Nubia: Greek, Coptic, Old Nubian, and Arabic". www.ancientsudan.org. Архивация оригинал (2009-01-05). Халагьи 2017-03-09. {{cite web}}: Invalid |url-status=хвараб (квеки)
  3. 3,0 3,1 3,2 "Coptic language's last survivors". Архивация оригинал (2020-02-20). Халагьи 2020-04-16. {{cite web}}: Invalid |url-status=хвараб (квеки)
  4. https://www.egypttoday.com/Article/4/16207/Coptic-Ancient-language-still-spoken-today
  5. https://smass.co.uk/coptic-language
  6. https://www.tellerreport.com/news/2019-09-09---%22zinnia%22----the-last-village-speaks-the-language-of-the-people-of-ancient-egypt-.HkZ-spq7IB.html
  7. http://www.stshenouda.com/coptlang/copthist.htm#Coptic19
  8. 8,0 8,1 Allen (2000:2)
  9. 9,0 9,1 Loprieno (1995:8)
  10. https://www.um.es/cepoat/egipcio/wp-content/uploads/egyptianhierogly.pdf
  11. Цитатинабиялъул гъалатӀ:Мекъаб тег <ref>; мурад баян гьабун хъвалеб l7 -лъе текст бихьизабун гьечІо
  12. Allen (2013:2)
  13. The language may have survived in isolated pockets in Upper Egypt as late as the 19th century, according to James Edward Quibell, "When did Coptic become extinct?" in Zeitschrift für ägyptische Sprache und Altertumskunde, 39 (1901), p. 87.
  14. "Coptic language's last survivors". Daily Star Egypt, December 10, 2005 (archived)


Литература[хисизабизе | код хисизабизе]

Обзорал:

Синтаксисалда хурхарал хІалтІаби:

  • Четверухин А. С. Древнейшее афразийское именное предложение. 2007.

Аслиял грамматикаби[хисизабизе | код хисизабизе]

Египеталъул гьоркьохъеб мацІ:

ЦІияб Египеталъул мацІ:

  • Korostovtsev M. Grammaire du néo-égyptien. M., 1973.
  • Černý J., Groll S. I. A Late Egyptian Grammar. 4th ed. Rome, 1993.
  • Junge F. Einführung in die Grammatik des Neuägyptischen. Wiesbaden, 2.Aufl., 1999.

Хадусеб Египеталъул гьоркьохъеб мацІ:

  • Jansen-Winkeln K. Spätmittelägyptische Grammatik der Texte der 3.Zwischenzeit. AAT, 1996.

Птолемеязул мацІ:

  • Kurth D. Einführung ins Ptolemäische. Eine Grammatik mit Zeichenliste und Uebungsstücken, Teil 1-2, Hützel, 2008-9

Демотикияб мацІ:

  • Lexa F. Grammaire démotique. Vol. I—VII. Praha, 1947-51.
  • Johnson J. H. — Thus Wrote 'Onchsheshonqy. An Introductory Grammar of Demotic. 2nd ed. Chicago, 1991.

Къамусал[хисизабизе | код хисизабизе]

ГІаммал:

МацІалъул цебетІеялъул батІа-батІаго ругел стадиязда рекъон:

  • Erichsen, W. Demotisches Glossar, Kopenhagen, 1954.
  • Kahl, J.; Bretschneider, M.; Kneißler, B. Frühägyptisches Wörterbuch. Bd. 1—3 (от ȝ до , издание продолжается). Wiesbaden, 2002—2004.
  • Hannig, R. Ägyptisches Wörterbuch I: Altes Reich und Erste Zwischenzeit. Mainz am Rhein, 2003 (Hannig-Lexica, 4).
  • Faulkner, R. O. A Concise Dictionary of Middle Egyptian. Oxford, 1962.
  • Hannig, R. Ägyptisches Wörterbuch II: Mittleres Reich und Zweite Zwischenzeit. Mainz am Rhein, 2006 (Hannig-Lexica, 5).
  • Lesko, L. H., Lesko, B. S. A Dictionary of Late Egyptian. 2nd ed. Vol. I—II. Providence, 2002—2004.
  • Wilson, P. A Ptolemaic Lexicon. A Lexicographical Study of the Texts in the Temple of Edfu. OLA 78, 1997.
  • Johnson, J. H. The Demotic Dictionary. Chicago, 2001.

Хрестоматиял[хисизабизе | код хисизабизе]

  • Sethe K. Ägyptische Lesestücke. Leipzig, 1924.
  • Лурье И. М. Хрестоматия египетских иератических текстов. Л., 1947.
  • Матье М. Э. Хрестоматия египетских иероглифических текстов. Л., 1948.

БатІияб[хисизабизе | код хисизабизе]

МугъчІваял ва иццал[хисизабизе | код хисизабизе]