Хасавхъала мухъ гьумералъул иццухъ ралагьизе


{{Административияб цвел
 | цІар         = Хасавхъала мухъ
 | герб              = Герб Хасавюртского района.png
 | Байрахъ                        = 
 | Гербалъул гІеблъи              = 
 | Байрахъалъул гІеблъи           = 
 | Гербалда гъоркьхъвай           = 
 | Байрахъалда гъоркьхъвай        = 
 | пачалихъ                       = {{RUS}}
 | статус                         = {{s|[[муниципалияб мухъ]]}}
 | гъорлӀе_уна                    = {{байрахъ|Дагъистан}} [[Дагъистан]]
 | гъорлӀе_бачуна    = {{s|42 муниципалияб<br/> гІуцІи}}
 | тахшагьар                      = [[Хасавхъала]] шагьар
 | ГІуцІи                         = 
 | Биххи                          = 
 | Къо-моцІ                       = [[1929]]
 | бетІер                         = Салавов Жамбулат Шапиевич
 | БетІерасул цІар                = Мухъалъул бетІер
 | БетІер2                        = 
 | БетІерасул цІар2               = 
 | ГІЖП                           = 
 | ГІЖП сон                       = 
 | ГІЖП рахъалъ бакІ              = 
 | ГІЖП халкъалъул цо чиясе       = 
 | ГІЖП халкъалъул цо чиясул рахъалъ бакІ = 
 | мацІ                           = 
 | мацІал                         = [[авар мацӀ|авар]] [[ГІурус мацI|гІурус]], [[лъарагI мацI|лъарагI]], [[чачан мацI|чачан]]
 | халкъ                          = {{ Халкъалъул къадар | Хасавюртовский район | т |Регион = Дагъистан}}
 | халкъ_сон    = {{ Халкъалъул къадар | Хасавюртовский район | с |Регион = Дагъистан}}
 | Халкъалдаса процент            = 
 | Халкъалъул рахъалъ бакІ        = 1
 | Гъунки                         = 99
 | Гъункиялъул рахъалъ бакІ       = 
 | гӀатӀилъи                           = 1425,0
 | Ракьалъул рахъалъ бакІ         = 
 | Бищун тІадегІанаб борхалъи     = 
 | Гьоркьохъеб борхалъи           = 
 | Бищун гІодобегІанаб борхалъи   = 
 | Миллияб гІуцІи                 = [[магІарулал]], [[лъарагІал]], [[чачанал]], [[даргинал]], [[лезгинал]]
 | Динияб гІуцІи                  =Ислам
 | Карта                          = Khasavyurtovsky district locator map.png
 | Картаялъул размер              = 
 | Административияб цолъиялъул карта = 
 | Картаялъул размер ае           = 
 | СагІтилРачел                  = {{MSK+0}}
 | Аббревиатура                   = 
 | ISO                            = 
 | Цифровой идентификатор         = 
 | Идентификаторалъул тайпа       = 
 | Цифровой идентификатор2        = 
 | Идентификаторалъул тайпа2      = 
 | Цифровой идентификатор3        = 
 | Идентификаторалъул тайпа3      = 
 | FIPS                           = 
 | Телефоналъул код               = 
 | Почалъул индексал              = 
 | Интернет-домен                 = 
 | Автомобилазул номеразул код    = 05
 | Сайт                           = 
 | Commonsалда категория          = Khasavyurtovsky District
 | ХІужаби                        = 
}}

'''Хасавю́рт мухъ''' (яги Салахъ мухъ) — административиябгун-ракьалъулаб цолъи ва [[муниципалияб гІуцІи]] [[Дагъистан|Дагъистан Жумгьурияталда]] жиб бугеб.

[[Административияб центр]] — шагьар [[Хасавюрт]] (Салахъ), жиб [[МахІачхъала]]ялдаса 82 км бакътІерхьудехун кколеб.

== Ракьхъвай ==
Мухъ буго Дагъистаналъул северияб рахъалда, гьелъ гІурхъи цо гьабула [[Бабаюрт мухъ]]алъулгун севералдасан, [[Чачан|Чачан Жумгьурияталъул]] [[Гудермес мухъ]]алъулгун бакътІерхьудасан, [[Гъизилюрт мухъ]]алъулгун бакъбаккудасан, на юго-западе с [[ЦІиябтумазул мухъ]]алъулгун къиблаябгун-бакътІерхьудасан ва [[НахъбакІ мухъ]]алъулгун къиблаяб рахъалдасан. Мухъалъул ракьалъ тІубанго сверун жанибе бачуна мухъалда гъорлъе инчІого, жибго жиндаго чІараб [[Хасавюрт]] шагьаралъул муниципалияб гІуцІиялъул ракьал.

Ракьазул къадар бахуна — 1423,6 км².

== Тарих ==

== Халкъалъул къадар ==
{{ Халкъалъул къадар | Хасавюртовский район | Регион = Дагъистан}}

;Миллияб гІуцІи

1939 соналъ тІобитІараб хъалкъазул хъвай-хъвагІаялъул баяназда рекъон, Хасавюрт мухъалда гІумру гьабун рукІарал миллатаздаса бищун цІикІкІараллъун рукІана [[чачанал]], гьезда хадур [[лъарагІал]] ва [[гІурусал]]<ref>[http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/xasavyurt39.html ХАСАВЬЮРТОВСКИЙ  РАЙОН  (1939 г.)]</ref>.

Гьаниб гъоркьехун кьун руго 2010 соналъ тІоритІарал ТІолгороссиялъул халкъазул хъвай-хъвагІаялъул баяназда рекъон Хасавбрт мухъалда гІумру гьабулел миллатазул баянал ([[Хасавюрт]] шагьарги малъичІого):<ref>{{Cite web |title=Перепись 2010 года. Дагстат. Том 3 |url=http://dagstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/dagstat/resources/cafa4e00421f0cb8805fcc2d59c15b71/%D0%92%D0%9F%D0%9D+%D1%82%D0%BE%D0%BC3.rar |access-date=2015-12-24 |archive-date=2017-10-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171011191513/http://dagstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/dagstat/resources/cafa4e00421f0cb8805fcc2d59c15b71/%D0%92%D0%9F%D0%9D+%D1%82%D0%BE%D0%BC3.rar |url-status=хвараб }}</ref>
{|class="standard sortable"
|-
!Миллат
!къадар, <br />чи
!Кинабниги халкъалдаса<br />бутІа, %
|-
|[[магІарулал]]
| align="right" | 44 360
| align="right" | 31,41 %
|-
|[[лъарагІал]]
| align="right" | 43 321
| align="right" | 30,67 %
|-
|[[чачанал]]
| align="right" | 36 391
| align="right" | 25,77 %
|-
|[[даргинал]]
| align="right" | 4 613
| align="right" | 3,39 %
|-
|[[лезгиял]]
| align="right" | 10475
| align="right" | 9,29 %
|-
|[[гІурусал]]
| align="right" | 343
| align="right" | 0,24 %
|-
|[[лакал]]
| align="right" | 322
| align="right" | 0,23 %
|-
|цогидал
| align="right" | 543
| align="right" | 0,38 %
|-
|миллат бихьизабичІел
| align="right" | 864
| align="right" | 0,61 %
|-
|кинниги
| align="right" | 141 232
| align="right" | 100,00 %
|}

== Административияб бикьи ==
Мухъалда гъорлъе уна 42 [[муниципалияб гІуцІи]] (цо чанго гІумру гьабулеб бакІ бугеб муниципалияб гІуцІиялда, кьариял хІарпаздалъун рихьизарун руго, гьеб гІуцІиялъул административияб центр)<ref>[http://pravo.levonevsky.org/bazazru/texts06/txt06121.htm Закон Республики Дагестан от 13.01.2005 № 6 «О статусе и границах муниципальных образований Республики Дагестан»]</ref>:
# росу [[Ажимажагатюрт]]
# [[Росдал бо «Адилотар»]] (росаби '''[[Адильотар]]''', [[Кадиротар]] ва [[Тутлар]])
# росу [[Акбулатюрт]]
# росу [[Аксай]]
# [[Росдал бо «Байрамаул»]] (росаби'''[[Байрамаул]]''', [[Шулкевич]] ва [[Генжеаул]])
# росу [[Бамматюрт]]
# росу [[Баташюрт]]
# [[Росдал бо «Батаюрт»]] (росаби'''[[Батаюрт]]''' ва [[Умашаул]])
# росу [[Борагангечув]]
# росу [[Дзержинское]]
# [[Росдал бо «Казмааул»]] (росаби  '''[[Казмааул]]''', [[Умаротар]])
# росу [[Кандаураул]]
# [[Росдал бо «Карланюрт»]] (росаби  '''[[Карланюрт]]''', маххулнухлул [[станция Байрам]])
# [[Росдал бо «Кокрекский»]] (росу '''[[Кокрек]]''', маххулнухлул [[станция Карланюрт]])
# [[Росдал бо «Костекский»]] (росаби '''[[Костек]]''', [[Пятилетка]] ва [[Лаклакюрт]])
# росу [[Къуруш (Хасавюрт мухъ)|Къуруш]]
# [[Росдал бо «Могилевское»]] (росаби '''[[Могилевское]]''' ва [[Петраковское]])
# росу [[Моксоб]]
# росу [[Муцалаул]]
# росу [[ЦІияб Костек]]
# росу [[ЦІияб-Гъагъалъ]]
# [[Росдал бо «Новосельское»]] (росаби'''[[Новосельское]]''' ва [[Кемсиюрт]])
# росу [[ЦІияб Сасикь]]
# росу [[Нурадилово]]
# [[Росдал бо «Октябрьское»]] (росаби '''[[Октябрьское (Хасавюрт мухъ)|Октябрьское]]''' ва [[Гребенской Мост]])
# [[Росдал бо «ГІусманюрт»]] (росаби '''[[ГІусманюрт]]''' ва [[Симсир (Дагъистан)|Симсир]])
# росу [[Первомайское (Хасавюрт мухъ)|Первомайское]]
# [[Росдал бо «Покровское»]] (росаби '''[[Покровское (Дагъистан)|Покровское]]''' ва [[ГІабдурашид-Отар]])
# росу [[Садовое (Дагъистан)|Садовое]]
# росу [[Сивухъ (Хасавюрт мухъ)|Сивухъ]]
# росу [[Советское (Хасавюрт мухъ)|Советское]]
# росу [[Солнечное (Дагъистан)|Солнечное]]
# росу [[Сулевкент]]
# [[Росдал бо «Темираул»]] (росаби '''[[Темираул]]''' ва [[Гоксув]])
# росу [[Теречное]]
# росу [[Тукита (Хасавюрт мухъ)|Тукита]]
# росу [[Тотурбийкала]]
# росу [[Хамавюрт]]
# росу [[ЦІияб-ИчичІали]]
# росу [[Чагаротар]]
# росу [[Шагада]]
# росу [[Эндирей]]

== Экономика ==
Хасавюрт мухъалда гІезабула мугьазул культура, лващал ва пихъал. Хьихьула чІегІерхІайван ва гІиялъежал. ЦебетІураб буго мухъалда цІибил гІезаби ва гІанкІаби хьихьи.

[[Хасавюрт]] шагьаралда руго батІи-батІиял заводалгун фабрикаби. 

== ХІужаби ==
{{хІужаби}}

== Ссылкабии ==
{{Навигация
|Тема         = Дагъистан
|Портал       = Дагъистан
|Викихарбал   = 
|Проект       = 
}}
* [http://dagmo.ru/hasavyurtovskiy-rayon Дагъистан Жумгьурияталъул муниципалитетал: МГІ "Хасавюрт мухъ"]
* [http://prd.e-dag.ru/map/5/ Дагъистан Жумгьурияталъул Президентасул расмияб сайт: Хасавюрт мухъ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304114137/http://prd.e-dag.ru/map/5/ |date=2016-03-04 }}

{{Дагъистан}}

[[Категория:Хасавюрт мухъ| ]]