Данте Алигйери гьумералъул иццухъ ралагьизе

{{Хъвадарухъан|цІар=Данте Алигйери|премиял=|пиша={{Hlist|
* [[ШагІир]]
* [[прозачи]]
* мацІалъул теоретик
* сиясаталъул теоретик
* пачалихъияв хъулухъчи
}}|гьунаралъул_сонал=1292–1321|мазгьаб=''[[Dolce Stil Novo]]''|жанр=|асаразул_мацІ=[[Итал мацІ|Итал]], тосканаялъулаб сверел, [[Латин мацІ|латин]]|машгьурал_асарал=[[Илагьияб комедия]]|дебют=|шапакъатал=|лъимал=''васал:'' Пьетро ва Якопо <br>''яс:'' Антония|автограф=|гъулбас=|website=|сайт=|lib=|викитека=|викигъамас=|альма_матер=|лъади=[[Джемма Донати]]|оригинал_цІар=Dante Alighieri|тІубараб_цІар=|код=it|сурат=Portrait de Dante.jpg|гІеблъи=|гъоркьхъвай=[[wikt:posthumous|Хун хадусеб]] портрел [[темпера]]ялда<br />[[Сандро Боттичелли]]л хІалтІи, 1495|жинс=m|гьавидал_цІар=Дуранте ди Алигйеро дельи Алигйери<br />{{lang-it|Durante di Alighiero degli Alighieri}}|тІокІцІар=|гьавуна={{circa|1265}}|эбел=Белла|гьавураб_бакІ=[[Флоренция]], [[Флоренциялъул Республика]]|хвана=14 сентябрь, 1321 (гІ.-ш. 56 сон)|хвараб_бакІ=[[Равенна]], [[Папал пачалихъ]]|вукъараб_бакІ=[[Дантел хоб-рукъ]]|ватІанчилъи={{Флагификация|Флоренциялъул Республика}}|миллат=[[Италиял|Италияв]]|эмен=[[Алигйеро ди Беллинчоне]]|викицитата=}}

'''Данте Алигйери''' ( {{Lang-it|Dante Alighieri}}, {{ХФА|ˈdante aliˈɡjɛːri}}), батизе бегьула, хъанч балелъул '''Дуранте ди Алигйеро дельи Алигйери''' {{lang-it|Durante di Alighiero degli Alighieri}}{{refn|The name 'Dante' is understood to be a [[hypocorism]] of the name 'Durante', though no document known to survive from Dante's lifetime refers to him as such (including his own writings). A document prepared for Dante's son Jacopo refers to "Durante, often called Dante". He may have been named for his maternal grandfather Durante degli Abati.<ref>{{cite book |last=Gorni |first=Guglielmo |date=2009 |title=Dante: storia di un visionario |location=Rome |publisher=Gius. Laterza & Figli |chapter=Nascita e anagrafe di Dante |isbn=9788858101742}}</ref>|group=note}} ва гІемерисве [[Мононим|цо]] '''Данте''' абун рехсолев;<ref>{{Cite Merriam-Webster|Dante|access-date=20 May 2019}}</ref> {{c.|1265}} – 1321, [[Равенна]], [[Папал пачалихъ]])<!--full dates in infobox-->— [[Итал поэзия|итал шагІир]], хъвадарухъан, философиячи<ref>{{Cite book|last1=Wetherbee|first1=Winthrop|url=https://plato.stanford.edu/archives/fall2018/entries/dante/|title=The Stanford Encyclopedia of Philosophy|last2=Aleksander|first2=Jason|date=30 April 2018|publisher=Metaphysics Research Lab, Stanford University|editor-last=Zalta|editor-first=Edward N.|via=Stanford Encyclopedia of Philosophy}}</ref>, пикручи, адабияб итал мацІалъе кьучІ лъуразул цояв. Гьесул ''[[Илагьияб комедия]]'', оригиналлалда жибго Коммедия ({{lang|it|Comedìa}}, гьанжесеб итал: ''Commedia'') ва хадуб илагьияб абун [[Джованни Боккаччо|Джованни Боккаччоца]] эпитет кьураб<ref>[[Edward Hutton (writer)|Hutton, Edward]] (1910).''[http://www.gutenberg.org/ebooks/46722 Giovanni Boccaccio, a Biographical Study]''. p. 273.</ref>, рикІкІуна [[Гьоркьохъел гІасраби|Гьоркьохъел гІасрабазул]] бищун кІвар бугел поэмабазул цояблъун ва [[Итал мацІ|итал мацІалда]] бугеб бищун кІудияб адабияб асарлъун<ref>{{cite book|last=Bloom|first=Harold|url=https://archive.org/details/westerncanonbook00bloo|title=The Western Canon|publisher=Riverhead Books|year=1994|isbn=9781573225144|author-link=Harold Bloom|url-access=registration}}</ref><ref>{{cite book|last1=Shaw|first1=Prue|title=Reading Dante: From Here to Eternity|date=2014|publisher=Liveright Publishing Corporation|isbn=978-0-87140-742-9|location=New York|pages=Introduction}}</ref>.

Данте машгьур вуго гІемерисел шигІраби латин мацІалда хъван, гьел цохІо лъай бугел гІадамазе гурони цІализе щолареб заманалда жинца адабияталда гІадатаб халкъияб мацІ хІалтІизабизе байбихьиялъ. Гьесул ''[[De vulgari eloquentia]]'' (''Халкъияб мацІалъулъ пасихІлъиялъул хІакъалъулъ'') букІана тІоцебесеб гІелмия хІалтІи халкъияб мацІ цІуну хъвараб. Гьес жидирго [[La Vita Nuova|''La Vita Nuova'']] (ЦІияб гІумру, 1295) ва ''Илагьияб комедия'' гІадал асаразулъ тосканаялъулаб сверел хІалтІизабиялъ кумек гьабуна жакъасеб къоялде стандартияб итал мацІ гІуцІизе. Гьесул хІалтІиялъ гьабуна прецедент, жинда хадур [[Петрарка]] ва [[Боккаччо]] гІадал машгьурал итал хъвадарухъаби рилІунел рукІараб.

Дантеца цІакъ кІудияб роль хІана  [[итал адабият]] цебетІеялъе. Гьес [[ЖужахІ|жужахІалъул]], [[Пургаторий|пургаториялъул]] ва [[Алжан|алжаналъул]] гьабураб сипат лъугьана гъираялъул иццлъун [[БакътІерхьул гьунарлъи|БакътІерхьул гьунарлъиялъул]] ва адабияталъул дагьабги гІатІидаб горсвериялъе<ref>{{cite book|last=Haller|first=Elizabeth K.|title=Icons of the Middle Ages: Rulers, Writers, Rebels, and Saints|date=2012|publisher=Greenwood|isbn=978-0-313-34080-2|editor-last=Matheson|editor-first=Lister M.|volume=1|location=Santa Barbara, CA|page=244|chapter=Dante Alighieri|chapter-url=https://books.google.com/books?id=rETxD8KcnUIC&pg=PA244}}</ref><ref>{{Cite book|last=Murray|first=Charles A.|url=https://archive.org/details/humanaccomplishm00murr|title=Human accomplishment: the pursuit of excellence in the arts and sciences, 800 B.C. to 1950|date=2003|publisher=HarperCollins|isbn=978-0-06-019247-1|edition=1st|location=New York|oclc=52047270|url-access=registration}}</ref>. Гьеб гуребги, рикІкІуна Данте тІоцевесев хурхараб лъабмухъил рифмаялъул (''[[terza rima]]'') схвема хІалтІизабурав чилъун. Гьесда абула итал мацІалъул "эмен"–илан<ref>{{cite book|title=The Cambridge Companion to Dante's 'Commedia'|date=2018|publisher=Cambridge University Press|isbn=9781108421294|editor1-last=Barański|editor1-first=Zygmunt G.|page=108|editor2-last=Gilson|editor2-first=Simon}}</ref>, ва [[Италия|Италиялда]] гьесде гІемерисеб абула ''{{lang|it|il Sommo Poeta}}'' ("тІадегІанав шагІир") абунги. Данте, Петрарка ва Боккаччо итал адабияталъул {{lang|it|tre corone}} ("лъабго таж") абун кІодо гьарула.

== Цебесеб гІумру ==

== Лъайщвей ва поэзия ==

== Флоренция ва сиясат ==

== Флоренциялдаса къватІиве витІи ==

== Хвел ва вукъи ==

== Ирс ==

== Гьунар ==

=== "ЦІияб гІумру" ===

=== "Илагьияб комедия" ===

==== Анализ ====

==== Маданияталде асар ====

== Библиография ==
===ХІалтІабазул сияхІ===
Дантел бищун кІвар бугел хІалтІаби руго хадусел<ref>Wilkins, E. (1920). [https://www.jstor.org/stable/432861?Search=yes&resultItemClick=true&searchText=dante+bibliography&searchUri=%2Faction%2FdoBasicSearch%3FQuery%3Ddante%2Bbibliography&ab_segments=0%2Fbasic_search_gsv2%2Fcontrol&refreqid=fastly-default%3Aeebd8a1a203ff022ed5e6b42cbd60d4e&seq=1#metadata_info_tab_contents An Introductory Dante Bibliography]. Modern Philology, 17(11), 623-632.</ref><ref>Bibliothèque nationale de France {BnF Data}. "[https://data.bnf.fr/en/11898585/dante_alighieri/ Dante Alighieri (1265-1321)]".</ref>
* ''Il Fiore'' ва ''Detto d'Amore'' (1283–7)
* ''[[La Vita Nuova]]'' ("ЦІияб гІумру", 1294)
* ''[[De vulgari eloquentia]]'' ("Халкъияб мацІалъулъ пасихІлъиялъул хІакъалъулъ", 1302–5; латин мацІалда эссе)
* ''[[Convivio]]'' ("Банкет", 1307)
* ''[[De Monarchia]]'' (1313; Дунялияб ва динияб хІакимлъиялъул хІакъалъулъ трактат, латиналда)
* ''[[Divine Comedy]]'' (1320)
* ''[[Eclogues (Dante)|Эклогал]]'' (1320)
* ''Quaestio de aqua et terra'' ("Лъел ва ракьалъулъ хІакъалъулъ суал", 1320; гьоркьохъел гІасрабазулаб космологиялда проблемабазул бахІс, латиналда)
* ''[[Le Rime]]'' (гьанжесел критиказ бакІарараб)

<gallery mode="packed" heights="200">
Файл:Purgatory (Purgatorio).jpg|''Илагьияб комедиялъул'' пургаториялъул иллюстрация, Густав Дорел хІалтІи
Файл:Gustave Dore XIV.jpg|''Илагьияб комедиялъул'' алжаналъул иллюстрация, Густав Дорел хІалтІи
Файл:Paradise (Paradiso) II.jpg|''Илагьияб комедиялъул'' алжаналъул иллюстрация, Густав Дорел хІалтІи
</gallery>

== Гьунарлъиялда ==

== Ралагье гьединго ==



== Баянал ==
{{reflist|group=note}}

== Цитатаби ==
{{Reflist|30em}}

== ХІужжаби ==

* {{cite book|last=Allitt|first=John Stewart|title=Dante, il Pellegrino|publisher=Villa di Serio (BG)|year=2011|edition=Edizioni Villadiseriane|language=it}}
* Teodolinda Barolini (ed.). ''Dante's Lyric Poetry: Poems of Youth and of the 'Vita Nuova'''. University of Toronto Press, 2014.
* {{cite book|last=Gardner|first=Edmund Garratt|url=https://archive.org/details/dantedante00gardrich|title=Dante|publisher=Oxford University Press|year=1921|location=London|oclc=690699123|author-link=Edmund Garratt Gardner|access-date=7 March 2016}}
* {{cite book|last=Hede|first=Jesper|title=Reading Dante: The Pursuit of Meaning|publisher=Lexington Books|year=2007|isbn=978-0-7391-2196-2|location=Lanham}}
* {{cite book|last=Miles|first=Thomas|title=Kierkegaard and the Patristic and Medieval Traditions|publisher=Ashgate|year=2008|isbn=978-0-7546-6391-1|editor-last=Stewart|editor-first=Jon|pages=223–236|chapter=Dante: Tours of Hell: Mapping the Landscape of Sin and Despair}}
* {{cite book|last=Raffa|first=Guy P.|title=The Complete Danteworlds: A Reader's Guide to the Divine Comedy|publisher=University of Chicago Press|year=2009|isbn=978-0-226-70270-4|location=Chicago}}
* {{cite book|last=Raffa|first=Guy P.|title=Dante's Bones: How a Poet Invented Italy|publisher=[[Belknap Press]]|year=2020|isbn=978-0-674-98083-9|location=Cambridge, Massachusetts}}
* {{cite book|last=Scartazzini|first=Giovanni Andrea|title=La Divina Commedia riveduta e commentata (4 volumes)|year=1874–1890|oclc=558999245|author-link=Giovanni Andrea Scartazzini}}
* {{cite book|last=Scartazzini|first=Giovanni Andrea|title=Enciclopedia dantesca: dizionario critico e ragionato di quanto concerne la vita e le opere di Dante Alighieri (2 volumes)|year=1896–1898|oclc=12202483}}
* {{cite book|last=Scott|first=John A.|title=Dante's Political Purgatory|publisher=University of Pennsylvania Press|year=1996|isbn=978-0-585-12724-8|location=Philadelphia}}
* {{cite book|last=Seung|first=T.K.|title=The Fragile Leaves of the Sibyl: Dante's Master Plan|publisher=Newman Press|year=1962|location=Westminster, MD|oclc=1426455|author-link=T. K. Seung}}
* {{cite book|last=Toynbee|first=Paget|url=https://archive.org/details/adictionaryprop00toyngoog|title=A Dictionary of the Proper Names and Notable Matters in the Works of Dante|publisher=The Clarendon Press|year=1898|location=London|oclc=343895|access-date=7 March 2016}}
* {{cite book|last=Whiting|first=Mary Bradford|url=https://archive.org/details/cu31924011891698|title=Dante the Man and the Poet|publisher=W. Heffer & Sons|year=1922|location=Cambridge|oclc=224789}}
* Guénon, René (1925). ''The Esoterism of Dante'', trans. by C.B. Berhill, in the ''Perennial Wisdom Series''. Ghent, NY: Sophia Perennis et Universalis, 1996. viii, 72 p. ''N.B''.: Originally published in French, entitled L'Esoterisme de Danté, in 1925. {{ISBN|0-900588-02-0}}

== КъватІисел регІелал ==
{{Sister project links|s=Author:Dante Alighieri|wikt=no|voy=no|b=no|n=no|v=no|d=Q1067}}

* {{StandardEbooks|Standard Ebooks URL=https://standardebooks.org/ebooks/dante-alighieri/}}
* {{Gutenberg author|id=507}}
* {{Internet Archive author|sname=Dante}}
* {{Librivox author|id=1189}}
* {{Curlie|Arts/Literature/Periods_and_Movements/Medieval/Dante_Alighieri/}}
* [https://onemorelibrary.com/index.php/en/search-results/author/dante-alighieri-381?order=loc&ord_t=asc Works by Dante Alighieri] at [https://onemorelibrary.com/index.php/en One More Library] (Works in English, Italian, Latin, Arabic, German, French and Spanish)
* {{cite SEP|url-id=dante|title=Dante Alighieri|last=Wetherbee|first=Winthrop}}
* The [http://www.museocasadidante.it/en/ Dante Museum in Florence]: his life, his books and a history & literature blog about Dante
* The [https://web.archive.org/web/20170830160755/http://www.worldofdante.org/ World of Dante] multimedia, texts, maps, gallery, searchable database, music, teacher resources, timeline
* The [http://etcweb.princeton.edu/dante/index.html Princeton Dante Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090603094521/http://etcweb.princeton.edu/dante/index.html |date=2009-06-03 }} texts and multimedia
* The [http://dante.dartmouth.edu/ Dartmouth Dante Project] searchable database of commentary
* [http://www.danteonline.it/english/home_ita.asp Dante Online] manuscripts of works, images and text transcripts by Società Dantesca Italiana
* [http://dante.ilt.columbia.edu/ Digital Dante] – ''Divine Comedy'' with commentary, other works, scholars on Dante
* [http://oyc.yale.edu/italian-language-and-literature/ital-310 Open Yale Course on Dante] by [[Yale University]]
* [http://perunaenciclopediadantescadigitale.eu/dantesources/en/ DanteSources] project about Dante's primary sources developed by [[Istituto di Scienza e Tecnologie dell'Informazione|ISTI]]-[[National Research Council (Italy)|CNR]] and the [[University of Pisa]]
* [https://web.archive.org/web/20100113213731/http://www.intratext.com/Catalogo/Autori/AUT11.HTM Works] Italian and Latin texts, concordances and frequency lists by [[IntraText]]
* [https://research.bowdoin.edu/dante-today/ Dante Today] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180111043549/https://research.bowdoin.edu/dante-today/ |date=2018-01-11 }} citings and sightings of Dante in contemporary culture
* [https://repository.upenn.edu/bibdant/ Bibliotheca Dantesca] journal dedicated to all tendencies in Dante studies
* Edmund Garratt Gardner (1908). "[[wikisource:Catholic Encyclopedia (1913)/Dante Alighieri|Dante Alighieri]]". In ''Catholic Encyclopedia''. '''4'''. New York: Robert Appleton Company.
* Arthur John Butler (1911). "[[wikisource:1911 Encyclopædia Britannica/Dante|Dante]]". In Chisholm, Hugh (ed.). ''Encyclopædia Britannica''. '''7.''' (11th ed.). Cambridge University Press. pp.&nbsp;810–817.

{{Данте|state=uncollapsed}}
{{Divine Comedy navbox}}
{{Social and political philosophy}}
{{History of Catholic theology}}
{{Seven Deadly Sins}}

[[Категория:Данте Алигйери| ]]
[[Категория:1265 соналъ гьарурал]]
[[Категория:1321 соналъ хварал]]
[[Категория:XIV гІасруялъул итал шагІирзаби]]
[[Категория:XIV гІасруялъул итал хъвадарухъаби]]
[[Категория:XIV гІасруялъул латин хъвадарухъаби]]
[[Категория:XIV гІасруялъул Флоренциялъул Республикаялъдаса гІадамал]]
[[Категория:АптекачагІи]]
[[Категория:Католикиял шагІирзаби]]
[[Категория:Насраниял хъвадарухъаби]]
[[Категория:Флоренциялъул маданият]]
[[Категория:ДемонологиячагІи]]
[[Категория:Эпосиял шагІирзаби]]
[[Категория:Италиялъул къватІире гъурал]]
[[Категория:Итал мацІалъул хъвадарухъаби]]
[[Категория:Итал хъвадарухъаби бихьинал]]
[[Категория:Итал сиясиял философиячагІи]]
[[Категория:Гъоркьохъел гІасрабазул латин шагІирзаби]]
[[Категория:Флоренциялдаса сиясатчагІи]]
[[Категория:СонетачагІи]]
[[Категория:Флоренциялдаса хъвадарухъаби]]