Портал:Авария

Википедия — эркенаб энциклопедия сайталдасан материал
Портал:Авария Бищун лъикӀал макъалаби Проект:Авария Проекталъул бахӀс Проекталъул гӀахьалчагӀи

Авария (яги Аваристан) — авар миллаталъул тарихияб ватІан, жакъасеб Дагъистаналъул бакътІерхьуда бугеб регион, авар мацІ тІибитІиялъул ареал.


АхӀула киналго Авариялъул хӀакъалъулъ макъалаби хъвазе.

ТIАСБИЩАРАБ МАКЪАЛА

Авар мацӀ (aw.ˈar mat͡sʼː) яги магӀарул мацӀ (ma.ˈʕa.rul mat͡sʼː) — ккола Бакъбаккул Кавказалда (тарихияб Аваристаналда) жиб бугеб Нахгун-Дагъистаналъул хъизаналъул, Авар-гIандисезул-цІунтІасезул гIаркьелалъул Авар-гIандисезул къокъаялъул мацIлъун.

Авар мацІ тІибитІун буго аслияб къагІидаялъ Дагъистаналда ва ЦІоралда, буго гьединго Чачаналъда, бакъбаккул Хъизихъалда, ва Туркиялда ругел авар мужагьирзабазда гьоркьоб. Ккола Дагъистаналъул расмиял мацІазул цояблъун, гьединго Дагъистаналъул бакътІерхьуда, ай тарихияб Аваристаналда бугеб лингва франкалъун (БолмацI). Авар адабияталъулаб мацІалъул кьучІалда буго гьебго БолмацI — магӀарухъ гӀумру гьабун ругел гьитӀинал тухумазул ва тайпабазул жидедаго гьоркьоб бо (аскар) бакӀарараб мехалъ бицунеб букІараб мацӀ, жибги авар мацIалъул шималияб тІадкаламалде гъорлъе кколеб. КІалъалезул къадар бахуна цо миллионалде.

Авар мацІалъул фонетикияб гІуцІиялда буго гІатІидаб рагьукъал гьаркьазул (консонантазул) система, жиндида жаниб къвакІаралги (геминатал) лабиалиял рагьукъалги ругел. Рагьараб гьаракь адбияталъулаб авар мацІалда буго щуго, гьел руго гІадатал, кирго абула кӀудияб хиси ккечӀого, ай аллофонлъи гьечӀого, амма адабияталъулаб мацІалде бищун гІагараб кколеб хундерил мацІалъул сверелалъул гаргаразда дандчӀвала халатал рагьарал гьаркьалги. (жеги цIализе...)

ТАРИХ

Периодал: НекӀсиял аваралКавказалъул АлбанияСарирАвар нуцаллъиШималияб Кавказалъул имаматАвар округДагъистаналъул областДагъистанАваргун-гӀурус гьоркьолъабиРоссиялъул империяСовет хӀукуматалъул заман (РСФСРСоветияб Союз) — Россиялъул Федерация
ЛӀугьа-бахъинал: Мангъулазул гьужумГӀараб гьужумТимурлангил гьужумНадир-Шагьил гьужумалЧабхъеналНуцалзабазул тухум тӀагӀинабиКъокъаб шаригӀатТӀоцебесеб дунялалъулаб рагъОктябралъул революцияДагъистаналда халкъияб рагъКӀиабилеб дунялалъулаб рагъКӀудияб ВатӀанияб рагъДАССРДагъистаналда боевикал канцӀиИмарат Кавказ
Рагъал: ГӀандалалъ кьабиКавказалъул рагъ

ГЕОГРАФИЯ

Дагъистан (Мухъал: Бакълъул мухъ — Болъихъ мухъ — Гъуниб мухъ — ГІахьвахъ мухъ — ЛъаратІа мухъ — НахъбакІ мухъ — Унсоколо мухъ — Хунзахъ мухъ — Хьаргаби мухъ — ЦІумада мухъ; Цогидал росаби: Шурагьиб росу — Уцумилросу — Ахъайтала — ХІапши — ГІурухъ — ГьаркІас — ТІасияб Жунгут — ТІаса Хъараниб — Гъоркь Хъараниб — Дурангъи — Коби — Маласросу — Гергентала — Къацараб — ГьитІинаб ЦІадаб — Церехун — ЦІолбокь — Гъоркь ЧІугІли — ТІарада ЧІугІли — УхІлиб — Урма — ХахитІа — Чуниб — ГьочотІа — Кванхида — Байрам — ГохІракь — Буртиколоб — Мокъсоб — ЦІияб Сасикь — Инкъилаб — Кьодухъ — Санкьада — Сиухъ — Тунсикь — Гьакъуб — Гьакври — ТукитІа — ЦІияб ИчичІали — Шагьада — АхІитала — Ахарбижан — Гургинросу — Шорохъ — Росохъ — Хъизихъ);
Азарбижан (Билкан мухъ — Закатала мухъ);
Чачан (Мухъал: Итум-Хъала мухъ — Шарой мухъ — Ведено мухъ — ЧІибирла мухъ; Цогидал росаби: ГьагІмади — Итум-Хъали — Кванхи — Коби);
Гуржи (Росаби: Тиви)

ГIАДАМАЛ

ХӀакимзаби ва политикал: КӀудияв ГӀумаханСиртӀанБаху-бикаГъази-МухӀамадСуракъат ӀБайар IIАбу-МуслимБулач-нуцал IИмам ШамилХириясул ГІалибекАхъбердил МухІамад (Ахъбердилав)ХӀоцоса НажмудинМухІу ГІалиев — Рамазан ГІабдулатІипов — Сайгидпаша ГІумаханов — МухІаммад-нуцал IV — ГІандуникІ I — Булач-нуцал I — ГІабдурахІман Даниялов — Шагьрудин Шамхалов — Хунзахъа ХӀажимурад — МахӀач ДахӀадаев — Узун-ХӀажи — МухӀамад Юсупов — ГӀаличул МухӀамад — Макъсуд ГІалиханов — МухІамад Толбоев — Имам ХІамзатбег 

Имам Шамил
Имам Шамил

ГӀалимзаби: Хунзахъа Дибир-къади  — Хунзахъа КӀудияв ХӀажи — ГІумар Хулуси Апанди Дагъистанли — Тимур АйтберовГIумар-хIажи Зиявудин ДагъистаниГенуса ГІабдуллагь-хІажиГІурадиса Ибрагьим-хІаджиЧІикІаса СагІид апандиАйтберовХІажи НажмудиновШамил ГӀалиев

Инхоса ГІалихІажияв
Инхоса ГІалихІажияв

Хъвадарухъаби ва шагӀирзаби Инхоса ГІалихІажияв — БакьагьичӀиса ЧӀанкӀа — Фазу ГӀалиева — ХӀамзатил Расул — ЦӀадаса ХӀамзат — ХъахӀабросулъа МахӀмуд — Муса МухӀамадов — Загьид ХӀажияв — Замир ГӀали — Машидат Гъаирбегова — МухӀамад-къади Дибиров — ГӀабасил МухӀамад
ХудожникӀал: Мусаясул Халилбег — МухӀамад ШагӀбанов — Хизри АсадуллаевКъурбан-ГӀали Асадуллаев — Гьигьалъа ГӀали МухӀамадов

ТӀасвищарав инсан

ХӀамза́тил Расу́л яги Расу́л ХӀамза́тов (гьавуна 1923 соналъул 8 сентябралъ - хвана 2003 соналъул 3 ноябралъ) — ккола магӀарулазул шагӀир, Дагъистаналъул АССРалъул Халкъияв шагӀир (1959), публицист ва сиясатчи. 1944 соналдаса нахъе ВКП(б)-ялъул член. (жеги…)

Категориял

Категория «Аваристан» не найдена.

Анкьил сурат

Машгьурав авар художник Мусаясул Халилбегица авар руччабазул гӀадатияб ретӀел ретӀун бахъараб чӀужугӀаданалъул сурат

Лъалищ дуда?

Гуржи хӀарпаздалъун гьарурал авар хъвай-хъвагӀаял тӀад ругел хъанчал
Гуржи хӀарпаздалъун гьарурал авар хъвай-хъвагӀаял тӀад ругел хъанчал

Кин дуца кумек гьабизе бегьулеб
Нужеца гьаб бутӀаялда Авариялда хурхараб макъала хъваялъе запрос тезе бегьула.

ЦӀиял макъалаби хъваялъе запросал: Проект:Авария/ГӀуцӀиялъе, Википедия:ГӀуцӀиялъе/Авар хъвадарухъаби, Википедия:ГӀуцӀиялъе/Авар шагӀирзаби, Википедия:ГӀуцӀиялъе/Авар художникал

Макъалаби лъикӀлъизариялъе запросал: Авариялда хурхарал лъугӀичӀел макъалаби
ГӀадамазул хӀакъалъулъ лъугӀичӀел макъалаби:Аваристан

Дуца Авариялъул хӀакъалъулъ цӀияб макъала хъван батани, гьелъул цӀар гьаб цӀиял макъалабазул сияхӀалде жубай.