Перейти к содержанию

Муир мацӀ

Википедия — эркенаб энциклопедия сайталдасан материал
Муир мацӀ
муйрала гъай
Абулеб куцmujrala ʁaj
Территория Кавказ
РегионДагъистан
Хьондакавказиял
  • Даргиял
    • Шимал-централал даргиял
      • Муир мацӀ
ГьечӀо
МацӀалъул кодал
ISO 639-3
Муир мацӀ — 5

Муир мацӀ (эндоним: муйрала гъай [mujrala ʁaj][1]) — хьондакавказиял хъизамул дарги диалектияб континуумалъул мацӀ, жиб эзул хьондасеб къокъаялде гъорлӀе унеб. ТӀибитӀун буго Артузен лъарал тӀасияб рахъалда ва Хулахерк гӀаркьелккун тӀаде, гьанжесел ДахӀадал мухъалъул бакъбаккуда ва Хайдакъ мухъалъул бакътӀерхьуда. КӀалъалезул рикӀкӀен 35,000 чи вугилан къимат кьун буго (2010).[1]

Бикьула щуго аслияб диалекталде:

  • Уркарахъ диалект (уркарагъла, хӏябши) — Гапш жамагӀаталъул диалект; тӀибитӀун буго ДахӀадал мухъалъул шимал-бакъбаккул рахъалда, Уркарах, Дибгалик, Джурмачи, Чишили цги росабалӀ, гьединго Хайдахъ мухъалъул Сурхачи, Чахдикна, Иричи росабалӀ.
  • Дейбук-харбукский диалект (dibuk’-qarbukla) — тӀибитӀун буго ДахӀадал мухъалъул шимал-бакътӀерхьуда, Харбук росулӀ; Каякент мухъалъул росабалӀги: Дейбук ва ЦӀияб Дейбук (ДахӀадал мухъалдаса рачӀарал чагӀи 1960 соналдаса хаду).
  • Меусишинский диалект (меусишела) — тӀибитӀун буго ДахӀадал мухъалъул хьондарахъалда бугеб Меусиша росулӀ, релълъен буго урахи мацӀалъулгун.
  • Киши диалект (кӏиищела [k’īʃ:ela]) — ДахӀадал мухъалъул Кища (Кӏиища) росулӀ тӀибитӀараб.
  • Чумли-хӀулли диалект — Хайдакъ мухъалъул шимал-бакътӀерхьуда, Чумли ва ХӀулли росабалӀ.

Муир мацӀалъул фонологияб системадул литературияб дарги мацӀалдаса батӀалъи буго цохӀо кӀилъарал рагьукъал рукӀин (геминатал), жал кирилияб хъвавуда кӀирекъарал графемабаздалъун рихьизарулел (кк, шш, хьхь гь. цги). КӀиго /r/ фонема цураб бакӀалда рагӀула ретрофлексияб /ʈ/ гьаракь, жиб жибгояб фонемалъуо кколарелъул, хъвавуда бихьизабулареб.[2]

  1. ^ a b Коряков, Юрий (2021). "Даргинские языки и их классификация" [Dargwa languages and their classification]. Ин Майсак, Т. А.; Сумбатова, Н. Р.; Тестелец, Я. Г. (редл.). Дурхъаси Хазна. Сборник Статей К 60-Летию Р. О. Муталова / Ред. Т. А. Майсак, Н. Р. Сумбатова, Я. Г. Тестелец. М.: Буки Веди Дурхъаси хазна. Сборник статей к 60-летию Р. О. Муталова (мацӀ: русский). Буки Веди. гьгь. 139–154. ISBN 978-5-6045633-5-9.
  2. ^ "Устный корпус муиринского языка даргинской группы (с. Калкни Дахадаевского района Республики Дагестан)". Щвей 7 март 2025.
  • Гасанова, С. М. (1970). Очерки по даргинской диалектологии. МахӀачхъала: Типография Дагестанского Филиала АН СССР.
  • Коряков, Ю.Б. (2006). "Муиринский язык". [ http://lingvarium.org/raznoe/publications/caucas/alw-cau-reestr.pdf Атлас Кавказских языков] (PDF). Москва: Пилигрим. {{cite book}}: Check |url= value (help); no-break space character in |url= at position 1 (help)