Ингилис мацІ

Ингилис мацІ
English
The English language
Абулеб къагІида	/ˈɪŋɡlɪʃ/
Регион	Британиялъул чІинкІиллъаби (байбихьуда) ТІолго дунялал
МацІалда кІалъалел	Англалгин саксонал (тарихияб къагІидаялъ)
КІалъалезул къадар	360–400 million (2006) КІиабилеб мацІ хІисабалда: 750 млн чиясе; къватІисеб мацІ хІисабалда: 600–700 млн чиясе
МацІазул хъизан	Гьинд-Европаялъул Германиял мацІал БакътІерхьул германиял мацІал Ингвеониял мацІал Англо-фриз мацІал Англик мацІал Ингилис мацІ
Цересел формаби	Басрияб ингилис мацІ Гьоркьохъеб инилис мацІ Цебесеб модерн ингилис мацІ
Хъвай-хъвагІиялъул система	Латин хъвай-хъвагІи (Ингилис алипба) Англо-саксониял рунаби (тарихияб) Инглиш Брайл, Унификация гьабураб ингилис Брайл
Ишарабазул форма	Ингилисалъул кверзул кодификация (чанго система)
Расмияб статус
Расмияблъун бугеб бакІ	64 пачалихъ 27 пачалихъияб гуреб гІуцІен БатІи-батІиял гІуцІалаби Цолъарал Миллатазул ГІуцІи Европаялъул цолъи Миллатазул гІам-гьудуллъи ЕвропалъулЕвропалъул ХКМ ХВФ ХОК ISO НАТО ТІДГІ НАФТА АПГІ ЭЦЦГІ ИЦГІ OPEC ГУАМ PIF UKUSA ЖБАПА SAARC CARICOM Турк мажлис ЭЦГІ
МацІалъул кодал
ISO 639-1	en
ISO 639-2	eng
ISO 639-3	eng
Глоттолог	stan1293
Лингвосфера	52-ABA
Ингилис мацІ рахьдалаблъун кколел икълимал      Ингилис мацІ расмияблъун бугел, амма рахьдалаблъун кколарел икълимал
Гьаб макъалаялда руго ХФА-лъул ишараби. Визуализациялъе къварегІараб кумек гьечІони, Юникодалъул ишарабазул бакІазда рихьизаризе бегьула гьикъул ишараби, ункъбокІонал яги цогидал ишараби. ХФА-лъул ишарабазул байбихьул малъа-хъваязухъ балагье Справка:ХФА.

Ингилис мацӀ (ингл. English, The English language, ХФА: ˈɪŋɡlɪʃ) ккола гьиндгин европияб хъизаналъул герменияб къокъаялъул бакътІерхьул германияб мацІ, жибги тІоцебе цебесеб гьоркьогІасрулъиялъул Ингландалъул гІадамаз бицунеб букІараб. Гьелъул цІар бачІараб буго некІсиял герман халкъазул англал абураб халкъаздаса, жал гочун рачІарал КІудияб Британиялъул ракьалде, жинде гьанже Ингланд–илан абулеб (Ингракь). КІиябго цІар бачІараб буго Англия абураб Балтик ралъадалда бугеб бащдабчІинкІиллъиялдаса. Ингилис бищунго хурхараб буго фриз ва гъоркьасаксон мацІазда, гьелъул лексикаялдени кІудияб асар гьабун буго цогидал германиязул мацІаз, бутІаккун некІсияб норвег мацІалъ (шималияб герман мацІ), ва гьединго латин ва паранс мацІаз.

Ингилис мацІ цебетІолеб букІана 1400-ялдаса цІикІкІун соналъ. Ингилисалъул бищун цересел формабазде, жалги англо-саксоназ V гІасруялда КІудияб Британиялде рачІарал бакътІерхьул германиял (инвгеон) сверелазул къокъалъун кколел, гІаммго абула басрияб ингилис мацІилан. Гьоркьохъеб ингилис байбихьана XI гІасруялъ норманаз Ингланд бахъиялдаса, гьеб букІана период инглисалде басрияб паранс мацІалъ, бутІаккун жиндирго басрияб норман сверелалдасан асар гьабураб. Цебесеб модерн ингилис байбихьана XV гІасруялдаса хадуб Лондоналда басмаялъул пресс хІалтІизабигун, Джеймс къираласул библия басма гьабигун ва кІудияб рагьаразул хъущтІигун цадахъ.

Гьанжесеб ингилис тІибитІизе байбихьан дунялалда XVII гІасруялдаса байбихьун Британиялъул империялъул ва Цолъарал Штатазул асаралда гъоркь. Гьел улкабазул басмаяб ва электронияб медиаялъул киналниги тайпабаздасан ингилис лъугьун буго халкъаздагьоркьосеб дискурсалъул бетІераб мацІлъунги, гІемерал икълимазда лингва франкалъунги ва профессионалияб контексталдаги, гІелму, навигация ва къанун гІадал. Гьанжесеб ингилисалъул грамматика буго бечедаб инфлективияб морфология ва дандеккун эркенаб рагІул тартиб бугел тайпадул гьиндгин европиял цогиязда бараб паттерналдаса аслияб хІалалъ аналитикияб паттерналде, жиндилъ гьитІинабго инфлекцияги, гІезегІан цоккураб субъект–верб–объект (SVO) рагІул тартибги жубараб синтаксисги бугеб. Гьанжесеб ингилисалъ гІемерисеб мугъчІвай гьабула кумекалъул фигІлабазде ва рагІул тартибалде журарал заманаби, аспект ва буссинаби бихьизабизе, гьедиго пассивияб конструкциял, интеррогативал (суалиял жумлаби) ва цо-цо негацион (гьечІолъи) бихьизабизеги.

Ингилис мацІ буго бищун кІудияб кІалъалезул къадаралъул рахъалъги, ва лъабабилеб бищун тІибитІараб рахьдал мацІги, стандартияб син ва испан мацІаздаса хадуб. Гьеб буго бищун цІикІкІун жиб лъазабулеб кІиабилеб мацІ ва хІалтІизабула расмияб мацІ ялъуни кІиабилеб мацІ гІадин 60-гІанасеб суверенияб пачалихъалда. Ингилис кІиабилеб мацІ хІисабалда лъазабулезул къадар буго гьеб рахьдал мацІлъун кколезул къадаралдаса цІикІкІараб. 2005 соналде бугеб хІалалда рекъон, ингилис мацІалда кІалъалезул къадар кколеб буго 2 миллиард. Ингилис буго аслияб рахьдал мацІлъун Цолъараб Къираллъиялда (КІудияб Британия), Цолъарал Штатазда, Канадаялда, Австралиялда, ЦІияб Зеландиялда ва Ирландиялда, ккола Сингапуралъул расмияб ва аслияб мацІлъун, ва гьеб гІатІидго хІалтІизабула Карибазул территориялда, Африкаялда, Жанубияб Азиялда ва Океаниялда. Гьеб буго Цолъарал Миллатазул ГІуцІиялъул, Европаялъул цолъиялъул ва цогидал тІолгодунялалъулал ва икълимиял халкъаздагьоркьосел организациязул расмиял мацІазул цояб. Гьеб буго бищун тІибитІараб германиязулаб мацІ, гьиндгин европиял мацІазул гьеб гІаркьелалда кІалъалезул къадаралъул 70 % ккола ингилисалда кІалъалел. Ингилис мацІалда кІалъалезда абула анлофонал–илан. Руго гІемерал вариантал батІи-батІиял пачалихъазда ва икълимазда хІалтІизабулеб ингилисалъул гІемерисел акцентазда ва сверелазда гьоркьоб — фонетикаялъул ва фонологиялъул рахъалъ, ва цо-цо лексикаялъул, идиомазул, грамматикаялъул ва абулеб къагІидаялъул рахъалъ, амме гьез гІемерисеб квал-квал гьабуларо батІиял сверелазда ва акценталда кІалъазел ричІчІиялъе.

Линкал

• Ингилис мацІалъул рагІаби
• Ингилис-магІарул рагІаби